یکی از مهم‌ترین دعاوی خانوادگی در محاکم ایران، دعوای مربوط به مهریه است. در بسیاری از موارد، مردان پس از دریافت دادخواست مطالبه مهریه، نیاز به ارائه لایحه دفاعیه برای مهریه دارند تا از حقوق خود در برابر خواسته زوجه دفاع کنند. این مقاله به بررسی نکات کلیدی و حقوقی تنظیم لایحه دفاعیه مهریه می‌پردازد و به پرسش‌های رایج در این خصوص پاسخ می‌دهد.
لایحه دفاعیه مهریه چیست؟
لایحه دفاعیه، متنی حقوقی است که خوانده دعوا (معمولاً شوهر) به دادگاه ارائه می‌دهد تا نسبت به ادعاهای زوجه واکنش نشان داده و مستندات یا دلایل خود را ارائه کند. این لایحه می‌تواند شامل انکار بدهی، اثبات پرداخت بخشی از مهریه، ادعای اعسار، اثبات توافقات قبلی، یا استناد به بخشش مهریه از سوی زوجه باشد.
چه زمانی باید لایحه دفاعیه مهریه ارائه شود؟
پس از ابلاغ دادخواست مهریه از سوی دادگاه خانواده، خوانده باید ظرف مهلت قانونی (معمولاً تا اولین جلسه رسیدگی) لایحه دفاعیه خود را تنظیم و به دادگاه ارائه نماید. هرگونه تأخیر ممکن است باعث صدور رأی غیابی یا نادیده گرفتن دفاعیات شود.
نکات مهم در تنظیم لایحه دفاعیه برای مهریه
در تنظیم لایحه دفاعیه در برابر دادخواست مهریه، رعایت برخی اصول حقوقی و استفاده از مستندات قانونی می‌تواند تأثیر بسزایی در نتیجه پرونده داشته باشد.
در ادامه به بررسی جزئی‌تر و کاربردی‌تر این نکات می‌پردازیم:
۱. بررسی دقیق سند ازدواج (نکاح‌نامه)
نوع مهریه و نحوه درج آن در سند رسمی ازدواج یکی از نخستین مسائلی است که باید بررسی شود.
- مهریه عندالمطالبه: به محض مطالبه زوجه، شوهر موظف به پرداخت است مگر خلاف آن ثابت شود.
- مهریه عندالاستطاعه: زوجه تنها در صورتی می‌تواند مهریه را مطالبه کند که زوج استطاعت مالی آن را داشته باشد و این موضوع باید اثبات شود.
- مهریه موجل (مهریه مدت‌دار): در صورتی که برای پرداخت مهریه زمان مشخصی تعیین شده، امکان مطالبه زودتر از موعد وجود ندارد.
⛔ نکته مهم: بسیاری از مردان بدون توجه به این تفاوت‌ها لایحه دفاعیه خود را ضعیف تنظیم می‌کنند و متضرر می‌شوند.
۲. اثبات پرداخت مهریه (کامل یا جزئی)
گاهی مرد قبلاً تمام یا بخشی از مهریه را پرداخت کرده است، اما زوجه بدون اشاره به آن، اقدام به مطالبه کل مهریه می‌کند.
در این موارد می‌توان به موارد زیر استناد کرد:
- رسید پرداخت (دست‌نویس، رسید بانکی یا فیش واریز)
- شهادت شهود (مثلاً در صورت پرداخت مهریه در حضور خانواده)
- اقرار قبلی زوجه در پیام، چت یا نامه مبنی بر دریافت مهریه
📌 توصیه: تمام اسناد مالی مربوط به پرداخت مهریه را با تاریخ دقیق به لایحه ضمیمه کنید.
۳. طرح یا اشاره به اعسار (ناتوانی در پرداخت)
اگر پرداخت یک‌جای مهریه برای مرد ممکن نباشد، او می‌تواند:
- دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به صورت کامل ارائه دهد.
- درخواست تقسیط مهریه را همراه با دفاعیه ثبت کند.
📌 نکته: گرچه اعسار باید جداگانه مطرح شود، اما در لایحه دفاعیه نیز می‌توان به شرایط مالی و نبود توانایی اشاره کرد تا دادگاه برای بررسی اعسار حساس شود.
۴. وجود توافقات خصوصی یا رسمی
در بسیاری از پرونده‌های مهریه، زوجین پیش‌تر درباره مهریه توافقاتی خارج از دادگاه داشته‌اند که گاهی به فراموشی سپرده می‌شود.
مهم‌ترین اسناد قابل ارائه عبارتند از:
- سند رسمی بخشش مهریه (ابراء)
- اقرارنامه رسمی
- توافق‌نامه مکتوب یا شهادت شهود مبنی بر صلح و سازش
- پیامک یا مکاتبات کتبی دال بر توافق بر تقسیط یا عدم مطالبه مهریه
⚠️ توجه: اگر زوجه مهریه را به هر دلیلی بخشیده یا از آن گذشت کرده است، اثبات این موضوع می‌تواند به کلی روند دعوا را تغییر دهد.
۵. بررسی عدم تمکن مالی و مخارج زندگی مشترک
اگر زندگی مشترک منجر به هزینه‌های زیاد از سوی مرد شده باشد، یا زوجه بدون دلیل قانونی منزل را ترک کرده باشد، این مسائل نیز باید در لایحه ذکر شوند.
- پرداخت مهریه سنگین در حالی که مرد خرج زندگی و جهیزیه را نیز متقبل شده
- ترک منزل توسط زوجه و عدم تمکین
- کوتاهی زوجه در ایفای وظایف زناشویی
📝 این موارد می‌تواند زمینه طرح دعوای متقابل یا دفاع موثر را فراهم کند.
۶. مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی
حتی اگر خودتان قصد تنظیم لایحه را دارید، مشورت با وکیل خانواده می‌تواند از بروز اشتباهات غیرقابل جبران جلوگیری کند. وکیل مجرب قادر است:
- لایحه‌ای حرفه‌ای و مستدل تنظیم کند
- رویه قضات شعبه مربوطه را بهتر بشناسد
- از ابزارهای حقوقی مانند تقابل، صلح، اعسار، و سایر ظرفیت‌های قانونی به‌درستی بهره‌برداری نماید
در این زمینه، آقای رسول خیابانی به عنوان یکی از وکلای باتجربه در دعاوی خانواده و خصوصاً پرونده‌های مهریه، می‌تواند راهنمایی‌های حقوقی مؤثر و کاربردی ارائه دهد و نقش مهمی در تنظیم دفاعیه اصولی ایفا کند.
نمونه لایحه دفاعیه زوج برای مهریه
ریاست محترم دادگاه خانواده
با احترام، اینجانب به عنوان زوج، به استحضار می‌رسانم که مهریه مندرج در سند ازدواج به صورت عندالاستطاعه تعیین گردیده و در حال حاضر به دلیل فقدان توانایی مالی، امکان پرداخت کامل آن را ندارم. بخش‌هایی از مهریه نیز قبلاً به صورت نقدی و غیرنقدی پرداخت شده که مستندات آن ضمیمه پرونده می‌باشد.
از آنجا که زوجه با علم به وضعیت مالی اینجانب در زمان ازدواج، مهریه را پذیرفته، و همچنین با توجه به شرایط فعلی بیکاری و عدم درآمد ثابت، استناد به اعسار مورد تأکید است.
لذا تقاضا دارم با عنایت به ماده ۲۷۷ قانون مدنی و رویه قضایی موجود، قرار تقسیط مهریه صادر فرمایید.
این لایحه صرفاً جنبه کلی و آشنایی دارد؛ برای تنظیم لایحه‌ای تخصصی و مؤثر، با وکیل خانواده آقای رسول خیابانی مشورت نمایید.
آیا لایحه دفاعیه مهریه نیاز به وکیل دارد؟
خیر، تنظیم لایحه دفاعیه مهریه الزامی به داشتن وکیل ندارد، اما توصیه جدی می‌شود.
در دعاوی مربوط به مهریه، به‌ویژه در شرایطی که مبلغ مهریه بالا بوده یا اختلافات میان زوجین پیچیده شده باشد، استفاده از خدمات وکلای متخصص در حوزه خانواده می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت پرونده داشته باشد.
یک وکیل مجرب، مانند آقای رسول خیابانی، با شناخت دقیق از قوانین مدنی، رویه‌های دادگاه‌ها، و امکاناتی نظیر دادخواست اعسار، تقسیط، صلح، تهاتر و دفاع بر اساس اسقاط مهریه یا توافقات ضمنی، می‌تواند دفاعی مؤثر، فنی و مستدل تنظیم کند.
در نتیجه، اگرچه مراجعه به وکیل اجباری نیست، اما برای جلوگیری از ضررهای جبران‌ناپذیر و کاهش تعهدات مالی، مشورت با وکیل خانواده به‌شدت توصیه می‌شود.
سخن پایانی
لایحه دفاعیه برای مهریه یکی از ابزارهای مهم در پاسخ به دادخواست زوجه و حفظ حقوق قانونی زوج است. تنظیم دقیق این لایحه با استناد به دلایل مالی، مستندات پرداخت و توافقات پیشین می‌تواند نتیجه پرونده را تغییر دهد. مشاوره با وکیل خانواده، به‌ویژه در موارد پیچیده، نقش مؤثری در موفقیت دعوا دارد.
پرسش های متداول
۱. لایحه دفاعیه مهریه چیست؟
متنی حقوقی است که شوهر در پاسخ به دادخواست مهریه، برای دفاع از خود به دادگاه ارائه می‌دهد.
۲. چه زمانی باید لایحه دفاعیه مهریه ارائه شود؟
تا پیش از اولین جلسه دادگاه و در مهلت قانونی پس از ابلاغ دادخواست مهریه.
۳. آیا برای تنظیم لایحه مهریه نیاز به وکیل هست؟
خیر، الزامی نیست ولی استفاده از وکیل می‌تواند دفاعیات را مؤثرتر و دقیق‌تر کند.
۴. اگر مهریه قبلاً پرداخت شده باشد، چه باید کرد؟
با ارائه رسید، شهود یا پیام‌های مکتوب، پرداخت مهریه را در لایحه اثبات کنید.
دیدگاه شما