گواهی انحصار وراثت، سند رسمی تعیین وراث و سهمالارث آنان است که گاهی به دلیل اشتباه یا عدم اطلاع از وجود وارث، نیاز به اصلاح یا اعتراض دارد.
این مقاله به بررسی شرایط، مهلت و مرجع اعتراض میپردازد و مشاوره با وکیل انحصار وراثت همچون آقای رسول خیابانی را راهکاری مؤثر برای پیگیری این امور میداند.
نحوه اعتراض به گواهی انحصار وراثت
مطابق ماده ۳۶۹ قانون امور حسبی، هر یک از اشخاص ذینفع میتوانند به درخواست صدور یا گواهی انحصار وراثت اعتراض نمایند و رأی دادگاه در این خصوص قابل پژوهش و فرجام است.
اعتراض تنها زمانی پذیرفته میشود که گواهی انحصار وراثت مستقیماً یا غیرمستقیم به حقوق معترض زیان وارد نماید؛ به عنوان مثال، اگر نام یکی از وراث قانونی در درخواست اولیه گواهی درج نشده باشد یا سهمی از ترکه به اشتباه محاسبه شده باشد.
در عمل، برای اعتراض باید ضرر وارده مالی باشد و صرف ضرر حیثیتی یا اخلاقی برای دادگاه قابل پذیرش نیست.
همچنین طبق رویه قضایی، شخص ثالث نیز میتواند در صورتی که از گواهی صادره متضرر شود، به آن اعتراض کند، حتی اگر موضوع دعوا با منافع او مستقیم مرتبط نباشد.
نمونههای قضایی نشان میدهد که در مواقعی که پس از صدور گواهی انحصار وراثت، مشخص شود وراث جدیدی وجود دارد یا نوزادی به دنیا آمده که در زمان صدور گواهی حضور نداشته است، معترض میتواند درخواست اصلاح گواهی را به دادگاه صادرکننده گواهی ارائه دهد.
دادگاه موظف است با بررسی مدارک و احراز صحت ادعا، اقدامات لازم برای صدور گواهی اصلاحی را انجام دهد و در گواهی جدید، وضعیت اصلاح شده مشخص شود.
نظریههای مشورتی قوه قضاییه نیز تأکید دارند که در دعوای اعتراض شخص ثالث، دادگاه ابتدا باید احراز کند که اعتراض وارد است و حق معترض در گواهی سابق نقض شده است یا خیر.
در صورت پذیرش اعتراض، دادگاه بخش مربوطه یا کل گواهی را بر حسب مورد اصلاح مینماید.
💼 به گفته آقای رسول خیابانی، وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در پروندههای انحصار وراثت، در هنگام تنظیم دادخواست باید دقت شود که ادله مالکیت یا نسب بهطور مستند (مانند شناسنامه، گواهی تولد یا وصیتنامه رسمی) ارائه گردد تا دادگاه بدون ابهام تصمیم بگیرد.
مهلت اعتراض به گواهی انحصار وراثت
در قانون امور حسبی، برخلاف بسیاری از دعاوی مدنی، مهلت مشخصی برای اعتراض به گواهی انحصار وراثت تعیین نشده است.
علت این امر، ماهیت غیرترافعی امور حسبی است. بنابراین هرگاه شخصی در هر زمان پس از صدور گواهی متوجه اشتباه یا تضییع حق خود شود، میتواند اعتراض کند.
البته چنانچه بر اساس گواهی صادره، ترکه تقسیم یا انتقال یافته باشد، اعتراض پس از انجام تقسیم ممکن است آثار محدودتری داشته باشد.
در این موارد، معترض باید برای ابطال تقسیمنامه یا انتقالات بعدی نیز اقامه دعوا کند.
⚖️ آقای رسول خیابانی، وکیل انحصار وراثت در تهران، توصیه میکند که بهمحض اطلاع از اشتباه در گواهی، اعتراض ثبت شود تا از بروز نقلوانتقالات بعدی و تضییع حقوق وراث جلوگیری گردد.
مرجع اعتراض به گواهی انحصار وراثت
طبق ماده ۴۴ قانون امور حسبی:
«کسانی که تصمیم دادگاهها را در امور حسبی برای خود مضر بدانند میتوانند بر آن اعتراض نمایند، خواه تصمیم از دادگاه نخست صادر شده و یا از دادگاه پژوهش باشد و حکم صادره در نتیجه اعتراض قابل پژوهش و فرجام است.»
بنابراین، مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض، همان دادگاه یا شورای حل اختلافی است که گواهی انحصار وراثت را صادر کرده است.
در عمل، معمولاً این مرجع شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است.
پس از ثبت اعتراض، دادگاه به دلایل معترض رسیدگی کرده و در صورت احراز اشتباه یا وجود وارث جدید، گواهی اصلاحی جدید صادر میکند.
👨⚖️ در بسیاری از موارد، بهرهگیری از تجربه و دانش آقای رسول خیابانی، وکیل متخصص در امور حسبی و انحصار وراثت، موجب تسریع در رسیدگی و جلوگیری از ایرادات شکلی در فرایند اعتراض میشود.
صدور و اعتراض به گواهی انحصار وراثت
در نشست قضایی مورخ ۱۳۸۳/۰۵/۰۹ در شهر کلاله، موضوع صدور گواهی حصر وراثت جدید پس از اعلام وراث واقعی متوفی مورد بررسی قرار گرفت.
در این پرونده، پس از فوت متوفی، دختر اول که فرزندخوانده وی بود اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت کرده و سپس درخواست تقسیم سهمالارث نمود.
با اطلاع فرزند اصلی متوفی یا همسر وی از این موضوع، سوال مطرح شد که آیا باید برای اصلاح گواهی انحصار وراثت اقدام کنند یا دعوای نفی ولد علیه فرزندخوانده مطرح شود.؟
هیئت عالی قضایی اعلام کرد که فرزند اصلی یا مادر متوفی میتوانند ضمن اعتراض به گواهی صادره، دعوای نفی نسب علیه فرزندخوانده اقامه نمایند و دلایل خود را به دادگاه ارائه کنند.
در صورت اثبات این ادعا، گواهی حصر وراثت سابق باطل شده و گواهی جدید با اعلام وراث واقعی صادر میگردد.
همچنین، مطابق ماده ۹ قانون اصلاحی انحصار وراثت، در صورتی که متقاضی حصر وراثت نسبت واقعی نداشته باشد و با ارائه شناسنامه یا مدارک خلاف واقع گواهی دریافت کرده باشد، اقدام وی در حکم کلاهبرداری محسوب شده و مستوجب مجازات قانونی است.
اعتراض ثالث به گواهی انحصار وراثت
اعتراض ثالث زمانی مطرح میشود که شخصی که در جریان صدور گواهی حضور نداشته ولی تصمیم صادره به ضرر اوست، نسبت به گواهی اعتراض کند. برای مثال:
- شخصی مدعی است که او نیز از وراث است ولی در گواهی نامش نیامده است.
- یا شخصی ثابت میکند که فردی از وراث در واقع نسبتی با متوفی نداشته است.
در چنین حالتی، معترض ثالث میتواند با استناد به مواد ۴۴ و ۳۶۹ قانون امور حسبی، دادخواست اعتراض ثالث به همان دادگاه صادرکننده گواهی تقدیم کند.
رسیدگی در این مرحله نیز مانند سایر دعاوی حسبی است و در صورت صدور رأی جدید، رأی قابل پژوهش و فرجامخواهی خواهد بود.
اعتراض وراث طبقه اول به گواهی انحصار وراثت
در برخی پروندههای انحصـار وراثـت موجب بروز چالش حقوقی میشود.
یک نمونه روشن این موضوع در صورتجلسه نشست قضایی مورخ ۱۳۸۶/۱۰/۰۳ در شهر میانه مطرح شده است.
شرح ماجرا
دو نفر از وراث طبقه اول متوفی به دادگاه مراجعه و با ارائه گواهی فوت متوفی اعلام کردند که وراث حینالفوت متوفی هستند و موفق به دریافت گواهی انحصـار وراثت برای برادر متوفی شدهاند.
چندی بعد، دختر متوفی به شعبه دیگری مراجعه کرده و گواهی انحصار وراثت به نام تنها فرزند متوفی صادر شد.
با اطلاع از صدور گواهی جدید، دختر متوفی دادخواست ابطال گواهی پیشین را ارائه داد و استدلال کرد که با وجود وراث طبقه اول، نوبت به وراث طبقات بعدی نمیرسد.
نظر هیئت عالی قضایی
هیئت عالی قضایی با استناد به ماده ۴۴ قانون امور حسبی اعلام کرد که دختر متوفی حق دارد نسبت به گواهی صادره اعتراض کند.
در این صورت، دادگاه صادرکننده گواهی موظف است:
- به دلایل ارائه شده توسط معترض رسیدگی کند؛
- پس از احراز صحت ادعا، رأی مقتضی صادر نماید؛
- صدور رأی اصلاحی یا ابطال گواهی پیشین، در صورت لزوم انجام شود.
همچنین، رأی صادره قابل رسیدگی پژوهشی و فرجامی است و وراث و اشخاص ذینفع میتوانند نسبت به آن اقدام قانونی نمایند.
اهمیت رویه قضایی
این نمونه قضایی نشان میدهد که وراث طبقه اول نمیتوانند به صورت مطلق مانع حقوق وراث طبقات بعدی شوند و هر ذینفع حق دارد به استناد قانون امور حسبی، اعتراض خود را به دادگاه ارائه نماید.
رعایت این رویه از تضییع حقوق قانونی وراث جلوگیری میکند و مسیر صدور گواهی اصلاحی را تسهیل مینماید.
💼 تجربه عملی آقای رسول خیابانی، وکیل متخصص امور انحصار وراثت نشان میدهد که ارائه مستندات دقیق و پیگیری قانونی اعتراض، کلید موفقیت در چنین پروندههایی است و روند رسیدگی را تسریع میکند.
صدور گواهی انحصار وراثت در صورت بلاوارث بودن متوفی
در برخی پروندهها، صدور گواهی انحصـار وراثـت توسط طلبکاران یا دیگر اشخاص درخواست میشود و ممکن است ادعا شود که متوفی بلاوارث بوده است.
هیئت عالی قضایی تأکید کرده است که در چنین مواردی، دادستان میتواند به درخواست تصدیق انحصـار وراثـت اعتراض کند و صدور گواهی بدون داشتن وراث معلوم، مجاز نیست.
مطابق مواد فصول هشتم و دهم قانون امور حسبی، اگر وراث متوفی مشخص نباشند، دادگاه موظف است مدیر ترکه را تعیین کند و مدیر ترکه وظیفه دارد امور مربوط به دارایی متوفی را اداره کند.
همچنین، دادگاه باید ظرف مدت یک هفته مدیر ترکه را معرفی نماید تا ترکه متوفی بدون ایجاد اختلاف و تضییع حقوق اداره شود.
این رویه قضایی نشان میدهد که صدور گواهی انحصـار وراثـت تنها زمانی امکانپذیر است که وراث مشخص باشند و درخواست تصدیق در موارد بلاوارثی فاقد وجاهت قانونی است.
نمونه پرونده عملی اعتراض به گواهی انحصار وراثت
مشخصات پرونده:
- متوفی: مرحوم علی رضایی
- تاریخ فوت: ۱۴۰۴/۰۵/۱۵
- محل صدور گواهی: شورای حل اختلاف شهرستان تهران
- گواهی صادره: گواهی انحصار وراثت شماره ۱۲۳۴۵ مورخ ۱۴۰۴/۰۶/۰۱، شامل دو نفر وراث: محمد رضایی (فرزند اول) و زهرا رضایی (فرزند دوم)
شرح ماجرا:
پس از فوت مرحوم علی رضایی، خواهر کوچک متوفی، سارا رضایی، متوجه شد که نام وی به عنوان یکی از وراث در گواهی انحصار وراثت صادره ذکر نشده است، در حالی که مطابق شناسنامه و مدارک قانونی، وی نیز وراث حینالفوت محسوب میشود.
سارا رضایی تصمیم گرفت تا حق قانونی خود را مطالبه کند و برای این منظور با آقای رسول خیابانی، وکیل متخصص امور انحصار وراثت تماس گرفت.
اقدامات وکیل خیابانی:
- جمعآوری مستندات: شناسنامه، سند تولد، گواهی فوت متوفی، مدارک هویتی وراث
- تنظیم دادخواست اعتراض به گواهی انحصار وراثت: استناد به مواد ۳۶۴، ۳۶۹ و ۴۴ قانون امور حسبی
- تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده گواهی
- تقاضای صدور گواهی اصلاحی: با درج نام معترض و اصلاح سهمالارث مطابق مقررات
استدلال حقوقی:
- نام معترض به عنوان وارث قانونی در گواهی ذکر نشده است.
- صدور گواهی ناقص، حقوق مالی و سهمالارث وی را تضییع کرده است.
- مطابق رویه قضایی، وراث متضرر حق اعتراض دارند و دادگاه موظف به رسیدگی است.
💼 آقای رسول خیابانی با استناد به مستندات فوق و تاکید بر حقوق مالی موکل، استدلال کرد که گواهی انحصار وراثت بدون درج تمامی وراث، فاقد اعتبار است و اصلاح آن ضروری است.
نتیجه پرونده:
- دادگاه پس از بررسی مدارک و استماع دلایل وکیل معترض، رأی به اصلاح گواهی انحصار وراثت صادر کرد.
- در گواهی اصلاحی شماره ۱۲۳۴۵/الف، نام سارا رضایی به عنوان وارث قانونی درج شد و سهمالارث تمامی وراث بهصورت صحیح محاسبه گردید.
- گواهی جدید قابل پژوهش و فرجامخواهی بود، اما از آنجا که مستندات قانونی کامل ارائه شده بود، اعتراض هیچگونه مانعی ایجاد نکرد.
نتیجهگیری:
این پرونده فرضی نشان میدهد که:
- هر وارث قانونی که نامش در گواهی انحصار وراثت ذکر نشده باشد، حق اعتراض قانونی دارد.
- اصلاح گواهی انحصار وراثت در صورت احراز حق معترض، راهکار قانونی و تضمین شده برای جلوگیری از تضییع حقوق وراث است.
دادخواست اعتراض به گواهی انحصار وراثت
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی (یا شورای حل اختلاف) شهرستان قم
با سلام و احترام
احتراماً به استحضار میرساند:
در پی فوت مرحوم/مرحومه ………………… در تاریخ …، گواهی انحصار وراثت شماره … مورخ … از سوی شورای حل اختلاف/دادگاه محترم … صادر گردیده است.
نظر به اینکه گواهی مزبور متضمن اشتباهاتی است و حقوق اینجانب را تضییع نموده است، بدین وسیله به استناد مواد ۳۶۹ و ۴۴ قانون امور حسبی نسبت به گواهی صادره اعتراض خود را اعلام میدارم.
دلایل و جهات اعتراض به شرح زیر است:
- نام اینجانب به عنوان یکی از وراث قانونی در گواهی ذکر نشده است.
- در گواهی نام شخصی درج شده که فاقد رابطه نسبی یا سببی با متوفی است.
- میزان سهمالارث مندرج در گواهی برخلاف مقررات مواد ۸۶۲ تا ۹۴۹ قانون مدنی تعیین گردیده است.
بر اساس مواد یادشده از قانون امور حسبی، اشخاص ذینفع میتوانند به گواهی انحصار وراثت صادره اعتراض کنند و دادگاه محترم موظف به بررسی و اصلاح آن میباشد. لذا با تقدیم این دادخواست تقاضای رسیدگی و اصلاح یا ابطال گواهی انحصار وراثت را دارم.
💼 نکته تخصصی:
به توصیه آقای رسول خیابانی، وکیل انحصار وراثت، در هنگام ثبت این دادخواست حتماً گواهی مورد اعتراض ضمیمه شود و اگر گواهی در شورای حل اختلاف صادر شده، اعتراض باید در همان شورا مطرح گردد؛ مگر اینکه پرونده به دادگاه ارجاع شده باشد.
سخن پایانی
اعتراض به گواهی انحصار وراثت یکی از ابزارهای مهم برای اصلاح اشتباهات احتمالی در تعیین وراث و سهمالارث است.
این اعتراض محدود به زمان خاصی نیست، اما باید با دلایل مستند و به مرجع صادرکننده گواهی تقدیم شود. آگاهی از مواد ۳۶۴، ۳۶۹ و ۴۴ قانون امور حسبی و رعایت تشریفات قانونی، از بروز مشکلات بعدی جلوگیری میکند.
اگر درگیر پروندهای مشابه هستید یا نیاز به تنظیم لایحه اعتراض دارید، مشاوره با وکیل مجرب مانند آقای رسول خیابانی، وکیل انحصار وراثت، میتواند مسیر رسیدگی را هموارتر و نتیجه را مطمئنتر سازد.
دیدگاه شما