در دنیای پیچیده حقوقی، دعاوی نقش بسیار مهمی در احقاق حق و برقراری عدالت ایفا میکنند. اما گاهی اوقات، برخی از افراد برای دستیابی به اهداف شخصی یا ایجاد مزاحمت، اقدام به تشکیل دعواهای واهی میکنند. این نوع دعاوی، نهتنها باعث اتلاف وقت و انرژی دادگاهها میشود، بلکه میتواند به ضرر مالی و اعتباری طرفین نیز منجر شود. در این مقاله، قصد داریم تا به طور جامع به بررسی مفهوم دعوای واهی، دلایل شکلگیری آن، و راهکارهای جلوگیری از این پدیده بپردازیم.
دعوای واهی چیست
دعوای واهی به دعوایی اطلاق میشود که فاقد دلایل و مستندات معتبر بوده و تنها بهمنظور آزار و اذیت طرف مقابل یا دستیابی به مزایای نامشروع شکل میگیرد. در چنین دعاوی، متقاضی از همان ابتدا میداند که هیچ حقی بر ادعای خود ندارد، اما بااینوجود اقدام به طرح دعوا میکند.
قانون دعوای واهی
برابر با ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی:
در کلیه دعاوی مدنی اعم از دعاوی اصلی یا طاری و درخواستهای مربوط به امور حسبی بهاستثنای مواردی که قانون امور حسبی مراجعه به دادگاه را مقرر داشته است، خوانده میتواند برای تأدیه خسارات ناشی از هزینه دادرسی و حقالوکاله که ممکن است خواهان محکوم شود از دادگاه تقاضای تأمین نماید. دادگاه درصورتیکه تقاضای مزبور را باتوجهبه نوع و وضع دعوا و سایر جهات موجه بداند، قرار تأمین صادر مینماید و تا وقتی که خواهان تأمین ندهد، دادرسی متوقف خواهد ماند و درصورتیکه مدت مقرر در قرار دادگاه برای دادن تأمین منقضی شود و خواهان تأمین ندهد به درخواست خوانده قرار رد دادخواست خواهان صادر میشود.
تبصره – چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذا طرف یا غرضورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.
ویژگیهای دعوای واهی
از مهمترین ویژگیهای دعوای واهی میتوان به عدم وجود شواهد و مدارک کافی، عدم انطباق اظهارات با واقعیت، و قصد سوءاستفاده از نظام قضایی اشاره کرد. این دعاوی معمولاً باعث سردرگمی قاضی و اتلاف منابع دادگاه میشود.
تفاوت دعوای واهی با دعوای واقعی
تفاوت اصلی میان دعوای واهی و دعوای واقعی در وجود یا عدم وجود مدارک و دلایل کافی برای اثبات حقانیت ادعاست. در دعوای واقعی، فرد با ارائه اسناد و شواهد معتبر به دادگاه، در پی احقاق حقوق خود است. اما در دعوای واهی، متقاضی از همان ابتدا از بیاساس بودن ادعای خودآگاه است.
دلایل تشکیل دعوی واهی
- انگیزههای شخصی
برخی از افراد به دلیل اختلافات شخصی با طرف مقابل، از دعواهای واهی بهعنوان ابزاری برای انتقامجویی یا آزار و اذیت استفاده میکنند. این انگیزهها میتواند شامل کینههای قدیمی، حسادت، یا اختلافات خانوادگی باشد.
- دلایل مالی
گاهی اوقات، برخی از افراد برای دستیابی به منابع مالی یا منافع غیرمشروع، اقدام به طرح دعوای واهی میکنند. این موارد معمولاً زمانی رخ میدهد که فرد امیدوار است که از طریق مصالحه یا پرداخت غرامت، سودی به دست آورد.
- فشار اجتماعی یا خانوادگی
در برخی موارد، فشار اجتماعی یا خانوادگی میتواند فرد را وادار به طرح دعوای واهی کند. بهعنوانمثال، در اختلافات خانوادگی، ممکن است اعضای خانواده فرد را مجبور به پیگیری یک دعوای بیاساس کنند تا از طریق آن به اهداف خود دست یابند.
مصادیق دعوای واهی
برخی از مصادیق دعوای واهی شامل مواردی مثل طرح دعوا برای موضوعاتی است که از قبل به حلوفصل رسیده، استفاده از مستندات نادرست یا جعلی و طرح ادعاهایی که آشکارا بدون مبنا هستند.
عواقب دعوای واهی
- اتلاف زمان دادگاه
یکی از مهمترین پیامدهای دعوای واهی، اتلاف زمان و انرژی دادگاهها است. وقتی که وقت قاضی و کارمندان دادگاه به بررسی دعاوی بیاساس اختصاص یابد، دعاوی واقعی و مهمتر ممکن است نادیده گرفته شوند یا با تأخیر بررسی شوند.
- تحمیل هزینه به طرفین
طرح دعوای بی اساس باعث میشود که طرفین دعوا هزینههای زیادی را برای پیگیری حقوقی، پرداخت وکیل، و هزینههای جانبی دیگر متحمل شوند که این امر به ضرر مالی افراد میانجامد.
- آسیب به اعتبار و حیثیت فرد
هنگامی که فردی دعوای واهی علیه شخص دیگری مطرح میکند، در صورت اثبات بی اساس بودن دعوا، اعتبار و آبروی او بهشدت آسیب خواهد دید. این مسئله میتواند در روابط اجتماعی، شغلی، و حتی خانوادگی فرد تأثیرات منفی داشته باشد.
راههای جلوگیری از طرح دعوای واهی
- بررسی اولیه مدارک و مستندات
یکی از راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از دعوای بی اساس، بررسی دقیق و اولیه مدارک و مستندات توسط دادگاه است. قاضی باید در مراحل ابتدایی از صحت و کفایت اسناد ارائهشده اطمینان حاصل کند تا از تشکیل دعاوی بیاساس جلوگیری شود.
- مشاوره حقوقی با وکیل
افراد باید پیش از طرح دعوا، با یک وکیل خوب در قم مشورت کنند تا از پایه و اساس دعوای خود اطمینان یابند. این کار میتواند از طرح دعاوی واهی و هزینههای بیمورد جلوگیری کند.
- پرداخت تأمین
قانونی کردن پرداخت خسارت از سوی افرادی که اقدام به طرح دعوای بی اساس میکنند، میتواند عاملی بازدارنده برای جلوگیری از چنین اقداماتی باشد. پرداخت خسارت میتواند شامل هزینههای حقوقی، جبران خسارتهای وارده بهطرف مقابل، و جریمههای مالی باشد.
نحوه تشخیص دعوای واهی توسط دادگاه
- شواهد و مدارک نامعتبر
کی از شاخصههای اصلی دعوای واهی، فقدان مدارک کافی برای اثبات ادعاست. دادگاه باید بادقت به بررسی مدارک بپردازد و در صورت مشاهده هرگونه نقص یا عدم انطباق، از ادامه بررسی دعوا خودداری کند.
- عدم تطابق اظهارات طرفین
در دعواهای بی اساس، معمولاً اظهارات و ادعاهای مطرحشده توسط متقاضی با واقعیت و شواهد موجود در پرونده تطابق ندارند. این عدم تطابق میتواند نشانهای از بی اساس بودن دعوا باشد و دادگاه باید برایناساس تصمیمگیری کند.
نظریه مشورتی دعوای واهی
نظریه شماره ۷/۹۵/۲۱۲۲ مورخ ۱۳۹۵/۰۸/۲۴ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: اولاً: صرف محکومشدن خواهان به بیحقی دلیل بر واهی بودن دعوای وی نمیباشد و برابر تبصره ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی چنانچه بر دادگاه محرز شود که منظور از اقامه دعوا تأخیر در انجام تعهد یا ایذا طرف یا غرضورزی بوده، دادگاه مکلف است در ضمن صدور حکم یا قرار، خواهان را به تأدیه سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم نماید.
زمان درخواست تأمین دعوای واهی
درخواست تأمین دعوای واهی باید قبل از صدور حکم بدوی (اولیه) از سوی دادگاه مطرح شود. در واقع، اگر خواهان دعوای بی اساس بخواهد تأمین خسارت را از طرف مقابل تقاضا کند، باید پیش از آنکه دادگاه وارد مرحله صدور حکم نهایی شود، درخواست خود را ارائه دهد. پس از صدور حکم، ارائه این درخواست بیمعنی خواهد بود؛ زیرا تکلیف دعوا مشخص شده و تصمیم نهایی دادگاه اعلام شده است.
تأمین دعوای واهی چیست
تأمین دعوای واهی یکی از مفاهیم حقوقی است که بهمنظور جلوگیری از طرح دعاوی بیاساس و بدون مبنای قانونی مورداستفاده قرار میگیرد. در واقع، وقتی شخصی دعوایی را مطرح میکند که از نظر قانونی و واقعی فاقد ارزش و اهمیت است، و تنها بهقصد اذیت و آزار طرف مقابل یا به تأخیرانداختن روند دادرسی انجام میشود، این نوع دعوا بهعنوان دعوای واهی شناخته میشود. قانونگذار برای جلوگیری از اینگونه دعاوی و حمایت از حقوق افراد، مقررات خاصی را برای تأمین خسارت ناشی از طرح چنین دعاوی پیشبینی کرده است.
مفهوم تأمین در دعوای واهی
درصورتیکه فردی متوجه شود دعوای مطرح شده علیه او پوچ و بیاساس است، میتواند به دادگاه درخواست تأمین خسارت دعوای واهی بدهد. این درخواست به دادگاه اجازه میدهد تا پیش از صدور حکم نهایی، از طرف مقابل بخواهد مبلغی را بهعنوان تأمین خسارت نزد دادگاه سپرده کند. در صورت اثبات واهی بودن دعوا، این مبلغ بهعنوان جبران خسارت بهطرف متضرر پرداخت میشود. هدف از این اقدام، جلوگیری از طرح دعاوی بیمبنا و حمایت از اشخاص در مقابل سوءاستفادههای احتمالی از روند دادرسی است.
شرایط تأمین دعوای واهی
برای اینکه دادگاه قرار تأمین خسارت دعوای واهی را صادر کند، باید شرایط زیر فراهم باشد:
۱. بیاساس بودن دعوا: دعوای مطروحه باید فاقد هرگونه مبنای قانونی و واقعی باشد. بهعبارتدیگر، طرح دعوا باید آشکارا باهدف سوءاستفاده از دستگاه قضایی صورتگرفته باشد.
۲. اثبات پوچ بودن دعوا: خواهان باید بتواند به دادگاه ثابت کند که دعوا بیاساس است و تنها بهقصد آزار و اذیت یا اتلاف وقت مطرح شده است. ارائه مستندات و دلایل کافی در این زمینه ضروری است.
۳. درخواست تأمین: متضرر باید بهصورت رسمی از دادگاه درخواست تأمین خسارت کند. دادگاه پس از بررسی دلایل و مدارک، در صورت احراز شرایط، قرار تأمین را صادر میکند.
موارد کاربرد تأمین دعوای واهی
تأمین دعوای واهی معمولاً در موارد زیر مورداستفاده قرار میگیرد:
طرح دعاوی مالی بیاساس شکایات حقوقی با ادعاهای غیرواقعی دعوای حقوقی بهقصد به تأخیرانداختن یا ایجاد مشکل در روند دادرسی
مزایای تأمین دعوای بی اساس
۱. جلوگیری از سوءاستفاده: این اقدام مانع از آن میشود که افراد با طرح دعاوی بیاساس، از سیستم قضایی سوءاستفاده کنند.
۲. حمایت از حقوق متضرر: تأمین دعوای واهی باعث میشود فردی که علیه او دعوای بی اساس مطرح شده، در صورت اثبات بیاساس بودن آن، بتواند خسارات وارده را دریافت کند.
۳. افزایش دقت در طرح دعاوی: این مقرره باعث میشود افرادی که قصد طرح دعوا دارند، قبل از اقدام به آن، دقت بیشتری داشته و تنها دعاوی واقعی و مستند را مطرح کنند.
استثنائات قرار تأمین دعوای واهی قانونگذار در برخی موارد، برای جلوگیری از تضییع حقوق افراد و رعایت اصل عدالت، استثنائاتی را در خصوص صدور قرار تأمین دعوای بی اساس در نظر گرفته است. این استثنائات به دادگاه این امکان را میدهد که با درنظرگرفتن شرایط خاص پرونده و اوضاعواحوال موجود، از صدور قرار تأمین خودداری کند یا تدابیر دیگری اتخاذ نماید. مهمترین استثنائات در این زمینه عبارتاند از:
- در دعاوی که مستند آنها چک یا سفته یا برات
- دعاوی مستند به اسناد رسمی
- دعاوی علیه متوقف
نمونه لایحه درخواست تأمین خسارت دعوای واهی
به نام خدا
ریاست محترم شعبه… دادگاه عمومی حقوقی شهرستان…
با سلام و احترام
اینجانب… به نشانی… به استحضار عالی میرسانم:
موضوع: درخواست تأمین خسارت دعوای واهی
احتراماً به استحضار میرساند که خوانده محترم، با طرح دعوایی بی اساس و بدون داشتن هیچگونه دلایل و مدارک قانونی، باعث ورود خسارتهای مالی و معنوی به اینجانب گردیده است. دعوای مطروحه فاقد هرگونه مبنای قانونی بوده و هدف آن تنها تأخیر در رسیدگی به امور و اتلاف وقت دادگاه میباشد.
لذا با عنایت به موارد زیر و در راستای حمایت از حقوق قانونی خواهان، درخواست صدور دستور تأمین خسارت از جانب آن مقام محترم را دارم:
۱. شرح دعوا
دعوای مطروحه از سوی خوانده، بهوضوح فاقد پایه و اساس قانونی و واقعی است و مستندات ارائهشده توسط ایشان هیچگونه ارتباطی با موضوع مطروحه نداشته و خود نشاندهنده بیمبنا بودن دعوا میباشد. در همین راستا، شواهد و مدارک پیوست شده که شامل… میباشد، نشاندهنده این موضوع است که خوانده محترم بهقصد آزار و اذیت و یا اخلال در روند دادرسی اقدام به طرح این دعوا کرده است.
۲. خسارات وارده به خواهان
به دلیل طرح این دعوای موهوم ، خواهان متحمل هزینههای دادرسی، حقالوکاله و همچنین خسارات معنوی ناشی از فشار روحی و روانی شده است. این امر علاوه بر ایجاد مشکلات مالی، اعتبار خواهان را نیز تحتالشعاع قرار داده و منجر به بدبینی عمومی نسبت به وی شده است.
۳. مستندات قانونی
طبق ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، درصورتیکه دعوا بهصورت واهی و بدون دلایل قانونی مطرح شود، خواهان میتواند ضمن درخواست جبران خسارت، تأمین خسارات احتمالی خود را از دادگاه تقاضا نماید. همچنین طبق ماده ۱۰۳ قانون مذکور، دادگاه میتواند بهمنظور جلوگیری از تضییع حقوق خواهان، قرار تأمین خسارت را صادر نماید.
۴. درخواست تأمین خسارت
باتوجهبه موارد فوق، از آن مقام محترم استدعا دارم، دستور تأمین خسارت ناشی از دعوای بی اساس مطرح شده توسط خوانده را به میزان… از اموال خوانده صادر فرمایید تا در صورت اثبات بیمبنا بودن دعوا، خسارات وارده به خواهان جبران گردد.
پیشاپیش از توجه و مساعدت آن مقام محترم کمال تشکر را دارم.
با تقدیم احترام
امضا-نام و نام خانوادگی خواهان-تاریخ
وکیل دعوای واهی
وکیل دعوای واهی به وکیلی اطلاق میشود که تخصص و تجربه لازم را در خصوص دعاوی بیاساس و بدون مبنای قانونی دارد و میتواند از حقوق موکل خود در برابر چنین دعاوی دفاع کند. در واقع، یک وکیل ماهر در زمینه دعاوی حقوقی، با استفاده از دانش حقوقی و توانایی در ارائه استدلالهای منطقی، میتواند نشان دهد که دعوای مطرحشده از سوی طرف مقابل فاقد هرگونه مبنای قانونی و حقیقی است و صرفاً بهقصد اذیت و آزار یا اخلال در روند قضایی طرح شده است.
بدون دیدگاه