دادخواست مطالبه خسارت ناشی از جرم
یکی از مسائل مهمی که پس از ارتکاب جرم مطرح می‌شود، جبران خسارت ناشی از جرم به بزه‌دیده است. قانون‌گذار ایران این امکان را فراهم کرده که افراد زیان‌دیده از جرم، با تقدیم دادخواست مطالبه خسارت، ضرر و زیان خود را از مرتکب مطالبه کنند. در این مقاله به بررسی نحوه طرح این دادخواست، نکات مهم قانونی و استنادهای مرتبط می‌پردازیم.
خسارت ناشی از جرم چیست؟
هنگامی که جرمی مانند ضرب و جرح، تخریب، سرقت یا کلاهبرداری رخ می‌دهد، معمولاً به افراد زیان‌هایی وارد می‌شود. این زیان‌ها ممکن است مادی (مانند هزینه‌های درمان یا ضرر مالی) یا معنوی (مانند لطمه به حیثیت یا آرامش روانی) باشند. قانون به بزه‌دیده این امکان را می‌دهد که با طرح دادخواست حقوقی در کنار شکایت کیفری، تقاضای جبران این خسارات را بنماید.
برابر با ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری: شاکی می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان‌های مادی و معنوی و منافع ممکن الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند.
تفاوت مجازات با جبران خسارت
یکی از نکات کلیدی در این بحث، تفاوت میان مجازات کیفری و حکم به جبران خسارت است. مجازات جنبه عمومی دارد و با هدف اصلاح مجرم و تأمین نظم عمومی اعمال می‌شود، اما جبران خسارت دارای جنبه خصوصی است و برای جبران ضرر شخص زیان‌دیده صادر می‌شود.
طبق نظر حقوق‌دانان و همچنین رویه قضایی:
“حکم به جبران خسارت از حیث ماهیت، مجازات محسوب نمی‌گردد.“
این جمله بیانگر آن است که هدف از حکم جبران خسارت، تنبیه مجرم نیست بلکه بازگرداندن حق از دست رفته‌ی زیان‌دیده است.
آیا برای دریافت خسارت ناشی از جرم نیاز به دادخواست است؟
بله. طبق ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲:
“صدور حکم با جبران خسارت ناشی از جرم، جز در مواردی که مقنن به صدور چنین احکامی بدون تقدیم دادخواست تصریح نموده است، نیازمند تقدیم دادخواست می‌باشد.“
بنابراین، صرف طرح شکایت کیفری کافی نیست. بزه‌دیده باید مطابق با مقررات آیین دادرسی مدنی، دادخواستی رسمی مبنی بر مطالبه خسارت به دادگاه تقدیم کند. فقط در موارد خاص، مانند پرداخت دیه در برخی جرایم، ممکن است بدون دادخواست، دادگاه رأساً حکم صادر کند.
مهلت تقدیم دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم
طبق ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، پس از شروع تعقیب متهم، زیان‌دیده می‌تواند مدارک خود را به مرجع تعقیب تسلیم کرده و تا قبل از اعلام ختم دادرسی، دادخواست ضرر و زیان خود را به دادگاه تقدیم کند. رسیدگی به مطالبه خسارت نیازمند رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی است.
مهلت ۵ روزه دادخواست خسارت در دعاوی کیفری
بر اساس ماده ۸۶ قانون آیین دادرسی کیفری، در موارد خاصی که پرونده کیفری بدون کیفرخواست و به‌صورت مستقیم و شفاهی در دادگاه صالح مطرح می‌شود (مانند جرایم مشهود یا برخی جرایم جزئی)، برای طرح دعوای مطالبه خسارت، مهلت محدودی تعیین شده است.
بر اساس این ماده:
“در مواردی که تعقیب متهم بدون صدور کیفرخواست و به طور مستقیم در دادگاه صالح صورت می‌گیرد، دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم باید ظرف پنج روز از تاریخ طرح پرونده در دادگاه تقدیم شود.“
✅ نکته مهم برای وکلا و زیان‌دیدگان:
اگر در چنین پرونده‌هایی، خواهان (زیان‌دیده) در مهلت ۵ روزه اقدام به تقدیم دادخواست نکند، دیگر نمی‌تواند در همان پرونده کیفری خسارت خود را مطالبه کند و باید جداگانه از طریق دادگاه حقوقی دادخواست بدهد.
در این موارد، مشاوره با وکلای مجربی همچون آقای رسول خیابانی، که در زمینه دعاوی ضرر و زیان ناشی از جرم و آیین دادرسی تخصص دارند، بسیار حیاتی است تا حق موکل به‌دلیل گذر زمان از بین نرود.
مرجع تقدیم دادخواست
زیان‌دیده می‌تواند دادخواست مطالبه خسارت را:
- همزمان با طرح شکایت کیفری،
- یا پس از صدور حکم کیفری در دادگاه حقوقی صالح
تقدیم کند. اگر دادخواست در مرحله کیفری تقدیم شود، دادگاه کیفری می‌تواند به آن رسیدگی کند. در غیر این‌صورت، زیان‌دیده باید جداگانه از طریق دادگاه حقوقی اقدام نماید.
مدارک لازم برای اثبات خسارت
برای موفقیت در دعوای مطالبه خسارت، باید دلایل و مستندات کافی ارائه شود. مهم‌ترین این مدارک عبارتند از:
- رأی کیفری قطعی (در صورت وجود)
- گزارش پزشکی قانونی یا کارشناسی رسمی دادگستری
- فاکتور هزینه‌ها و مدارک مالی
- گواهی شهود یا اسناد و تصاویر مرتبط
مشاوره با وکیلی باتجربه مانند آقای رسول خیابانی، که در زمینه دعاوی خسارت ناشی از جرم و امور کیفری تخصص دارد، نقش بسزایی در تسریع روند رسیدگی و تضمین دستیابی به حقوق قانونی زیان‌دیده ایفا می‌کند.
ارتباط با وکیل خسارت ناشی از جرم: تماس با 09125514504
رای وحدت رویه ضرر و زیان ناشی از جرم
رای وحدت رویه شماره ۶۰۶ مورخ۱۳۷۵/۳/۱ هیات عمومی دیوان عالی کشور (دعوی مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم):
نظر به اینکه دعوی مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم عنوان حقوقی دارد. در مواردی که دادگاه ضمن رسیدگی به امر کیفری به دعوای ضرر و زیان ناشی ازجرم هم رسیدگی می‌نماید با توجه به اطلاق بند ۵ ماده ۲۱ قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب هرگاه خواسته ضرر و زیان ناشی از جرم بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد مرجع تجدیدنظر آن دیوان عالی کشور خواهد بود و با مستفاد از عبارت ذیل تبصره ماده ۳۱۶ از قانون آیین دادرسی کیفری حکم جزایی هم در این موارد به تبع امر حقوقی قابل رسیدگی تجدیدنظر در دیوان عالی کشور است؛
نمونه‌هایی از خسارت‌های قابل مطالبه
برخی از خسارت‌هایی که امکان مطالبه آن‌ها وجود دارد عبارتند از:
- هزینه‌های درمانی در جرایم ضرب و جرح
- خسارت وارده به اموال در جرایم تخریب
- ضرر مالی ناشی از کلاهبرداری یا خیانت در امانت
- خسارت معنوی بابت هتک حیثیت یا آزار روانی
نمونه دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم کیفری
بسمه تعالی
شاکی: [نام و نام‌خانوادگی]
متهم: [نام و نام‌خانوادگی]
شماره پرونده: [شماره پرونده کیفری]
با توجه به وقوع جرم [شرح جرم] که توسط متهم صورت گرفته و به موجب آن اینجانب متحمل ضرر و زیان مالی و معنوی به شرح زیر گردیده‌ام:
- خسارت مالی: [شرح دقیق خسارت مالی]
- خسارت معنوی: [شرح دقیق خسارت معنوی]
لذا با استناد به ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری و مستندات ارائه‌شده، تقاضای رسیدگی به دعوای مطالبه خسارت و صدور حکم به جبران ضرر و زیان وارده را از محضر دادگاه محترم خواستارم.
با تقدیم احترام، امضا
این دادخواست به‌صورت نمونه و کلی برای آشنایی با فرآیند نگارش دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم ارائه شده است؛ برای نگارش دادخواست کامل و دقیق، حتماً با یک وکیل متخصص در امور کیفری مشورت کنید.
تنظیم دادخواست مطالبه خسارت ناشی از جرم: تماس با 09125514504
وکیل مطالبه خسارت ناشی از جرم
وکیل مطالبه خسارت ناشی از جرم متخصصی است که در زمینه پیگیری دعاوی حقوقی برای جبران ضرر و زیان ناشی از ارتکاب جرم فعالیت می‌کند. این وکیل با تسلط به قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به مطالبه خسارت، می‌تواند در طرح دادخواست، جمع‌آوری مدارک و دفاع از حقوق موکل در دادگاه کیفری یا حقوقی کمک کند.
برای دستیابی به نتیجه مطلوب در پرونده‌های پیچیده کیفری و جلوگیری از تضییع حقوق زیان‌دیده، مشاوره با وکیل متخصص مانند آقای رسول خیابانی که در این زمینه تخصص دارند، اهمیت فراوانی دارد.
سخن پایانی
دادخواست مطالبه خسارت ناشی از جرم، ابزار قانونی مهمی برای احقاق حقوق زیان‌دیدگان است. این اقدام نه تنها به بازگرداندن بخشی از ضررهای وارده کمک می‌کند، بلکه احساس عدالت و جبران را برای بزه‌دیده فراهم می‌سازد.
با توجه به ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، حتماً باید این دادخواست به صورت رسمی و مطابق تشریفات قانونی تنظیم و تقدیم گردد تا دادگاه بتواند وارد رسیدگی شود.
دیدگاه شما