ابطال اجراییه و اجراییه دادگاه از موضوعات پر تکرار در دعاوی حقوقی هستند.
اجراییه سندی رسمی است که توسط دادگاه صادر میشود تا حکم صادره را وارد مرحله اجرا کند.
این سند توسط دفتر دادگاه و نه دایره اجرا صادر میشود و آغازگر فرآیند اعمال حکم علیه محکومعلیه است.
موارد ابطال اجراییه دادگاه
بر اساس ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی، در صورت وجود هرگونه اشتباه در صدور اجراییه، دادگاه میتواند:
- اجراییه را ابطال کند؛
- آن را تصحیح نماید؛
- عملیات اجرایی را لغو کند؛
- دستور استرداد محکومبه را صادر کند.
⛔ نکته: دایره اجرا صلاحیت اصلاح یا ابطال اجراییه را ندارد، زیرا صادرکننده اجراییه دادگاه است، نه اجرا.
ماده قانونی ابطال اجراییه
- ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی
در صورت وجود اشتباه در صدور اجرائیه، دادگاه میتواند رأساً یا به درخواست طرفین، اقدام به ابطال یا تصحیح اجرائیه نماید و حتی دستور استرداد مورد اجرا را صادر کند. - ماده ۳۹ قانون اجرای احکام مدنی
اگر اصل حکم اجراشده فسخ، نقض یا در اعاده دادرسی باطل شود، دادگاه دستور بازگشت عملیات اجرایی به وضعیت قبل از اجرا را صادر میکند؛ حتی بدون صدور اجرائیه جدید. - ماده ۱۴۲ قانون اجرای احکام مدنی
در صورت وجود تخلف در فرآیند اجرا (مثل ارزیابی نادرست، مزایده غیرقانونی یا اشتباه دادورز)، دادگاه میتواند اقدامات اجرایی را ابطال کرده و دستور لازم را صادر نماید.
✅ هر سه ماده، راهکارهایی برای ابطال یا اصلاح عملیات اجرایی در شرایط مختلف ارائه میدهند، با این تفاوت که ماده ۱۱ مستقیماً به ابطال خود اجرائیه میپردازد.
چه کسانی میتوانند درخواست ابطال اجراییه بدهند؟
مطابق با ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی:
- محکومله (شخصی که حکم به نفع او صادر شده)؛
- محکومعلیه (شخصی که علیه او حکم صادر شده)؛
- دادگاه رأساً، حتی بدون درخواست طرفین؛
همگی میتوانند اقدام به درخواست ابطال یا اصلاح اجراییه نمایند.
اشتباهات قابل ابطال در اجراییه دادگاه کداماند؟
قانون موارد مشخصی را احصاء نکرده، اما اشتباهات رایج عبارتاند از:
- صدور اجراییه قبل از قطعیت حکم؛
- اشتباه در مشخصات طرفین یا محکومبه؛
- صدور اجراییه بدون رعایت تشریفات؛
- تطبیق نادرست حکم با اجراییه؛
- صدور اجراییه نسبت به حکمی که فسخ یا نقض شده است.
تفاوت ابطال اجراییه و ابطال عملیات اجرایی
در فرآیند اجرای احکام، دو اصطلاح مهم وجود دارد:
ابطال اجراییه و ابطال عملیات اجرایی.
اگرچه هر دو به اشتباهات در روند اجرا مربوط میشوند، اما موضوع، مرجع و آثار آنها با یکدیگر متفاوت است:
✅ ۱. ابطال اجراییه
✔️ تعریف:
ابطال «خودِ سند اجراییه» است که معمولاً به دلیل اشتباه در صدور آن انجام میشود.
📌 مستند قانونی:
ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی
👤 مرجع رسیدگی:
فقط دادگاه صادرکننده حکم صلاحیت ابطال اجراییه را دارد، و حتی میتواند رأساً و بدون درخواست طرفین نیز اقدام کند.
📎 نمونه موارد:
- صدور اجراییه قبل از قطعیت حکم
- صدور اجراییه برای حکم فاقد محکومبه
- اشتباه در مشخصات طرفین یا مبلغ چک
- اثبات پرداخت محکومبه پیش از صدور اجراییه
🎯 نتیجه:
اجراییه به کلی باطل میشود و ادامه عملیات اجرا متوقف میگردد.
✅ ۲. ابطال عملیات اجرایی
✔️ تعریف:
ابطال روند و اقداماتی است که پس از صدور اجراییه توسط دایره اجرا یا دادورز انجام شدهاند.
📌 مستند قانونی:
ماده ۱۴۲ قانون اجرای احکام مدنی
👤 مرجع رسیدگی:
دادگاه محل مأموریت دادورز (مأمور اجرا)
📎 نمونه موارد:
- تخلف در مزایده یا ارزیابی ناعادلانه
- فروش مال بدون رعایت تشریفات قانونی
- توقیف غیرقانونی اموال
- تنظیم نادرست صورتمجلس اموال
🎯 نتیجه:
عملیات یا اقدام خاصی در مسیر اجرا باطل میشود ولی اصل اجراییه همچنان معتبر است.
آیا شخص ثالث میتواند درخواست ابطال اجراییه بدهد؟
❌ طبق نظریه مشورتی و نشست قضایی آمل (1400/12/26)، شخص ثالث حق طرح دعوای ابطال اجراییه ندارد. راهحل قانونی برای شخص ثالث:
- اعتراض ثالث اصلی یا طاری؛
- اعاده دادرسی در موارد خاص؛
- درخواست توقف عملیات اجرایی مطابق ماده 39 در صورت فسخ یا نقض حکم.
رابطه ماده ۳۹ با ابطال اجراییه
اگر حکمی که اجراییه بر مبنای آن صادر شده:
- فسخ؛
- نقض؛
- یا به موجب اعاده دادرسی باطل شده باشد؛
بر اساس ماده ۳۹ قانون اجرای احکام مدنی، عملیات اجرایی باید به حالت قبل بازگردد و اگر عین مال قابل استرداد نباشد، قیمت یا مثل آن مطالبه خواهد شد.
این بازگشت نیاز به اجراییه جدید ندارد و صرفاً با دستور دادگاه انجام میشود.
مراحل درخواست ابطال اجراییه دادگاه
- تشخیص اشتباه در مفاد اجراییه یا فرآیند صدور؛
- تنظیم درخواست کتبی به دادگاه صادرکننده اجراییه؛
- بررسی و صدور رأی توسط قاضی پرونده؛
- ابلاغ اجراییه اصلاحشده به طرفین و آغاز مجدد مهلتهای قانونی.
نکات مهم در ابطال اجراییه
- ابزار اصلاح اشتباهات، ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی است.
- هیچ مرجع دیگری جز دادگاه صادرکننده حق ابطال اجراییه را ندارد.
- در صورت اعتراض ثالث، طرح دعوای مستقل برای ابطال اجراییه ممکن نیست.
- با اصلاح اجراییه، مهلتها از تاریخ ابلاغ جدید شروع میشوند.
دادخواست ابطال اجراییه چک
دادخواست ابطال اجراییه چک با رعایت اصول نگارشی و استناد قانونی ارائه میگردد.
این دادخواست مخصوص مواردی است که اجراییه صادر شده برای یک فقره چک، به دلایل قانونی یا اشتباه دادگاه باید باطل شود؛ برای مثال، در صورت پرداخت وجه چک قبل از صدور اجراییه، فقدان شرایط لازم برای صدور اجراییه، یا جعل و سوءاستفاده.
اگر بهدنبال تنظیم حرفهای و مؤثر دادخواست ابطال اجراییه چک هستید، بهرهمندی از تخصص و تجربهی وکیل برجسته، جناب آقای رسول خیابانی، بهترین انتخاب برای حفظ حقوق قانونی شماست.
وکیل ابطال اجرائیه
اگر به دنبال وکیلی متخصص و با تجربه برای ابطال اجراییه هستید، جناب آقای رسول خیابانی با تسلط کامل بر قوانین اجرای احکام مدنی و سابقه موفق در دعاوی مرتبط، بهترین انتخاب برای حفظ حقوق شما در مراحل اجرای حکم است.
ایشان با دقت و تخصص، ضمن بررسی دقیق پرونده، اقدام به تنظیم و پیگیری حرفهای دادخواست ابطال اجراییه مینماید تا حق موکلین خود را به بهترین شکل احقاق کند.
سخن پایانی
در صورتی که با اجراییهای مواجه شدهاید که اشتباه، ناقص یا غیرقانونی است، بر اساس ماده ۱۱ قانون اجرای احکام مدنی، میتوانید از دادگاه صادرکننده آن درخواست اصلاح یا ابطال نمایید.
دایره اجرا صلاحیتی در این زمینه ندارد. در صورت اعتراض شخص ثالث، باید از طریق اعتراض ثالث یا اعاده دادرسی اقدام گردد.
پرسش های متداول
آیا میتوان اجراییه صادر شده را بدون حکم دادگاه باطل کرد؟
خیر. فقط دادگاه صادرکننده اجراییه میتواند آن را با حکم رسمی و قانونی ابطال کند.
آیا اجراییه قابل اعتراض است؟
خود اجراییه قابل اعتراض مستقل نیست، اما اگر اشتباه داشته باشد میتوان درخواست اصلاح یا ابطال داد.
آیا عملیات اجرایی قبل از اتمام شکایت ابطال متوقف میشود؟
بله. در صورتی که شکایت مؤثر باشد، دادگاه میتواند عملیات اجرایی را متوقف و استرداد را دستور دهد.
دیدگاه شما