تمکین در ازدواج موقت
تمکین به معنای انجام وظایف زناشویی از سوی زوجین است که طبق قوانین اسلامی و مدنی ایران، زن و شوهر موظف به رعایت آن هستند. در ازدواج موقت نیز مانند ازدواج دائم، حق تمکین از جمله حقوق اصلی زوج محسوب می‌شود. با این حال، ازدواج موقت ویژگی‌ها و شرایط خاصی دارد که تأثیر مستقیمی بر این حق می‌گذارد. در ادامه، جنبه‌های مختلف حق تمکین در ازدواج موقت بررسی شده است.
تمکین چیست
فرمانبرداری زوجه شامل دو بخش اصلی است:
- عام: اطاعت زن از شوهر در امور خانوادگی مانند محل سکونت، احترام به شوهر، و رعایت مصالح خانواده.
- خاص: برقراری رابطه زناشویی در چارچوب ازدواج.
حق تمکین در ازدواج موقت
تعهدات زوجه در ازدواج موقت
در ازدواج موقت، زن موظف به انجام تمکین خاص است، مگر آنکه در شرایط عقد خلاف آن توافق شده باشد.
- برای مثال، اگر در زمان عقد شرط شود که زوجه حق دارد از رابطه زناشویی خودداری کند، زوج نمی‌تواند حق تمکین را مطالبه کند.
شرایط تمکین زوجه موقت
حق تبعیت از شوهر در ازدواج موقت مشروط به موارد زیر است:
- پرداخت مهریه: در ازدواج موقت، حق تمکین می تواند مشروط به پرداخت مهریه است. اگر زوج مهریه را نپردازد، زوجه می‌تواند از تمکین خودداری کند.
- مدت ازدواج موقت: تمکین فقط در طول مدت عقد موقت معتبر است و با پایان مدت عقد، این حق از بین می‌رود.
آثار عدم تمکین زوجه در نکاح موقت
نظریه مشورتی شماره 7/1401/255 مورخ 1401/03/30
برابر با مواد 1102 و 1103 قانون مدنی و از آن‌جا که در عقد نکاح موقت، تمتع حق زوج است، همانند دیگر حقوق و مطابق عمومات، اقامه دعوا و الزام طرف مقابل به آن امکانپذیر است؛ بر این اساس، طرح دعوا دایر بر الزام زوجه موقت به تمکین خاص با منع قانونی مواجه نیست.
صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/05/22
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر نائین
موضوع
عدم تمکین زوجه در عقد موقت پس از دریافت مهریه
پرسش
چنانچه حکم الزام به تمکین زوجه در ازدواج موقت صادر شده باشد و زوجه مبادرت به تمکین ننماید و از طرفی زوجه مطالبه مهریه نموده باشد؛ آیا نامبرده ذی‌حق در وصول کل مهریه است؟
نظر هیئت عالی
در نکاح منقطع اگر شرطی یا توافقی بر تناسب مهریه با تمکین به عمل نیامده باشد، مانعی برای مطالبه مهریه زوجه وجود ندارد؛ لیکن اگر زوجه پس از دریافت مهریه از تمکین خاص امتناع کند، مهریه قابل استرداد است؛ لذا نظریه اکثریت مطلوب است.
صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/04/28
برگزار شده توسط: استان همدان/ شهر نهاوند
موضوع
تمکین در نکاح موقت
پرسش
آیا در نکاح موقت نیز تمکین از وظایف زوجه است؟در صورت مثبت بودن پاسخ مستند قانونی را اعلام فرمایید.
نظر هیئت عالی
با توجه به ماده 1102 قانون مدنی و بنا به مستفاد از مسئله 6 و 7 تحریر الوسیله حضرت امام (ره) عدم التزام به تمکین عام و خاص در نکاح موقت با فلسفه عقد ازدواج موقت درتعارض است و در صورتی که شرط عدم تمکین خاص نشده باشد زوجه موقت ملزم به تمکین از زوج می‌باشد.
حق تمکین عام در ازدواج موقت
برخلاف ازدواج دائم، تمکین عام در ازدواج موقت چندان پررنگ نیست. به دلیل ماهیت موقت این نوع ازدواج، زن الزام کمتری به تبعیت از شوهر در امور زندگی مانند محل اقامت دارد، مگر آنکه توافق دیگری بین طرفین وجود داشته باشد.
مسائل مرتبط با حق تمکین در ازدواج موقت
شروط ضمن عقد:
در عقد موقت، طرفین می‌توانند شرط‌هایی را تعیین کنند که می‌تواند بر حق اطاعت از شوهر تأثیر بگذارد. برای مثال:
-
- زن می‌تواند شرط کند که اختیار محل سکونت یا نحوه ملاقات با زوج در اختیار او باشد.
- مرد نیز می‌تواند شرط کند که زوجه موظف به تمکین خاص در مدت مشخصی باشد.
استثنائات در حق تمکین در ازدواج موقت
- بیماری یا آسیب جسمی:
در صورت وجود بیماری یا شرایطی که برقراری رابطه زناشویی را برای زوجه مضر کند، حق استمتاع شوهر به تعویق می‌افتد. - انقضای مدت عقد موقت:
با پایان مدت عقد موقت، هیچ‌گونه حقی برای اطاعت شوهر باقی نمی‌ماند، مگر اینکه عقد تمدید شود. - عدم پایبندی زوج به تعهدات:
اگر مرد تعهدات خود مانند پرداخت مهریه را انجام ندهد، زن می‌تواند از تبعیت شوهر خودداری کند.
نمونه اظهارنامه درخواست تمکین زوجه موقت
فرستنده:
[نام و نام خانوادگی مرد]
[شماره ملی]
[آدرس دقیق]
گیرنده:
[نام و نام خانوادگی زن]
[شماره ملی (در صورت اطلاع)]
[آدرس دقیق]
موضوع: درخواست تمکین در چارچوب عقد نکاح موقت
با سلام و احترام،
بدین وسیله به اطلاع می‌رساند که مطابق عقد نکاح موقت منعقده به تاریخ [تاریخ عقد]، شما به عنوان زوجه موظف به رعایت تعهدات ناشی از عقد از جمله [ذکر تعهدات مشخص در عقدنامه] هستید.
متأسفانه تاکنون از سوی شما در اجرای این تعهدات کوتاهی شده است. لذا از شما درخواست می‌شود حداکثر ظرف مدت [مدت مشخص] روز از تاریخ دریافت این اظهارنامه، به ایفای تعهدات خود اقدام نمایید. در غیر این صورت، ناچار به پیگیری موضوع از طریق مراجع قضایی خواهم بود.
با احترام،
[نام و امضا]
[تاریخ ارسال]
نکات مهم:
توصیه می‌شود پیش از ارسال اظهارنامه، با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید تا از صحت مفاد و رویه‌های قانونی اطمینان حاصل کنید.
دفاع زوجه موقت در دعوای تمکین
دعوای نشوز یکی از متداول‌ترین دعاوی خانوادگی است که معمولاً از سوی شوهر علیه زن مطرح می‌شود. با این حال، زوجه نیز می‌تواند در این نوع دعاوی با استفاده از دلایل قانونی و مستندات معتبر از خود دفاع کند. دفاع موفق زوجه در این دعاوی مستلزم آگاهی از قوانین و شناسایی حقوق خود است
مواردی که زوجه موقت می‌تواند از استمتاع زناشویی خودداری کند
وجود خوف جانی یا مالی:
اگر زوجه به دلیل رفتارهای خطرناک یا خشونت‌آمیز زوج، از جان یا مال خود احساس خطر کند، می‌تواند از تمکین خودداری نماید. این موضوع باید با مدارک معتبر مانند گزارش پزشکی قانونی یا شهادت شهود اثبات شود.
بیماری یا ناتوانی جسمی:
اگر زوجه به دلیل بیماری یا مشکلات جسمی توانایی انجام تمکین خاص را نداشته باشد، این موضوع به عنوان دلیل موجه در دفاع از دعوای تمکین پذیرفته می‌شود.
شروط ضمن عقد:
اگر زوجه در زمان عقد شرطی را مطرح کرده باشد که زوج حق الزام به تمکین را ندارد، می‌تواند از تبعیت شوهر خودداری کند.
نمونه رأی الزام به تمکین در عقد موقت
در دعاوی مربوط به اطاعت از شوهر در عقد موقت، دادگاه با استناد به اصول قانونی و شرعی و بر اساس مدارک و مستندات ارائه‌شده از سوی زوجین تصمیم‌گیری می‌کند. در ادامه نمونه‌ای از متن رأی دادگاه در این زمینه ارائه می‌شود:
شماره پرونده: ۰۰۱۲۳۴
تاریخ رأی: 02/11/1401
مرجع رسیدگی: شعبه . دادگاه خانواده تهران
خواهان:
آقای م.ر. (زوج)
فرزند: ع.
شماره ملی: ۰۰۰۰۰۰۰۰۰
خوانده:
خانم ف.م. (زوجه)
فرزند: ک.
شماره ملی: ۱۱۱۱۱۱۱۱۱
موضوع دعوا:
الزام به تمکین در عقد موقت
گردشکار پرونده:
در این پرونده، خواهان (زوج) دادخواستی مبنی بر الزام خوانده (زوجه) به تمکین در عقد موقت به این شعبه تقدیم کرده است. طبق اظهارات خواهان، عقد موقت به مدت یک سال و با تعیین مهریه مشخص بین طرفین جاری شده است. اما زوجه بدون دلیل موجه از انجام وظایف زوجیت خودداری می‌کند.
خواهان برای اثبات ادعای خود مدارکی شامل عقدنامه موقت، گواهی شاهدان، و استشهادیه محلی ارائه کرده است. از سوی دیگر، خوانده اظهار داشته که خواهان به تعهدات خود از جمله پرداخت مهریه عمل نکرده است و این موضوع را به‌عنوان دلیل عدم تمکین مطرح کرده است.
رأی دادگاه
با توجه به بررسی‌های به‌عمل‌آمده و استناد به مفاد مواد ۱۱۰۲، ۱۱۰۳ و ۱۱۰۴ قانون مدنی، دادگاه موارد زیر را احراز می‌کند:
- عقد موقت بین طرفین به‌صورت صحیح منعقد شده و از نظر قانونی و شرعی معتبر است.
- خوانده (زوجه) هیچ‌گونه دلیل موجهی برای عدم تمکین ارائه نکرده و ادعای وی مبنی بر عدم پرداخت مهریه توسط خواهان، خلاف مفاد عقدنامه بوده و در این مرحله از دعوا پذیرفته نیست.
- خواهان مدارک کافی برای اثبات ادعای خود مبنی بر امتناع زوجه از اطاعت شوهر ارائه داده است.
لذا دادگاه حکم به شرح زیر صادر می‌نماید:
رأی نهایی:
۱. الزام خوانده (خانم ف.م.) به تمکین از خواهان (آقای م.ر.) در مدت زمان باقی‌مانده از عقد موقت به استناد مواد فوق‌الذکر.
۲. خوانده موظف است ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، نسبت به انجام وظایف زوجیت اقدام نماید.
۳. در صورت عدم اجرای حکم از سوی خوانده، خواهان می‌تواند با مراجعه به اجرای احکام دادگستری درخواست صدور دستور اجرایی نماید.
این رأی ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان می‌باشد.
رئیس شعبه – دادگاه خانواده تهران
وکیل الزام به تمکین
در دعاوی خانوادگی، یکی از متداول‌ترین مسائل حقوقی، دعوای الزام زوجه به تمکین است. در این موارد، مرد می‌تواند با استناد به حقوق قانونی خود، زوجه را به تبعیت عام و خاص ملزم نماید. برای موفقیت در چنین پرونده‌هایی، حضور یک وکیل متخصص در حوزه خانواده اهمیت بسیاری دارد.
مدارک لازم برای طرح دعوای الزام زوجه به شوهر
- سند ازدواج (رسمی یا قباله ازدواج)
- مدارکی دال بر عدم تمکین زوجه (مانند شهادت شهود یا اسناد مرتبط)
- ارائه شواهدی مبنی بر تهیه مسکن مناسب از سوی زوج
دلایل قانونی عدم تبعیت زوجه
در برخی موارد، زوجه می‌تواند دلایل موجهی برای عدم تبعیت از شوهر داشته باشد. این دلایل عبارتند از:
- عدم پرداخت مهریه (حق حبس)
- وجود خشونت یا سوءرفتار زوج
- عدم تهیه مسکن مناسب
- بیماری یا شرایط خاص جسمی
بطور کلی طرح دعوای الزام زوجه به تمکین یکی از موضوعات حساس و تخصصی در دعاوی خانوادگی است. حضور یک وکیل مجرب و متخصص در این زمینه می‌تواند به زوج کمک کند تا حقوق خود را به طور کامل مطالبه کرده و پرونده را با موفقیت به نتیجه برساند.
نتیجه‌گیری
حق تمکین در ازدواج موقت وابسته به شرایطی است که در زمان عقد تعیین می‌شود. این حق در مقایسه با ازدواج دائم محدودتر بوده و تحت تأثیر مدت عقد و تعهدات طرفین قرار دارد. برای جلوگیری از اختلافات احتمالی، توصیه می‌شود شروط ضمن عقد با دقت و شفافیت کامل تنظیم شوند.
سؤالات متداول
- آیا فرمانبرداری زوجه در ازدواج موقت الزامی است؟
بله، مگر آنکه در شروط عقد توافقی خلاف آن صورت گرفته باشد. - اگر مهریه در ازدواج موقت پرداخت نشود، زن می‌تواند از اطالعت شوهر خودداری کند؟
بله، پرداخت مهریه شرط لازم برای الزام زوجه به تمکین است. - آیا زن در ازدواج موقت ملزم به زندگی در محل اقامت زوج است؟
خیر، مگر آنکه در زمان عقد چنین توافقی صورت گرفته باشد. - آیا عدم فرمانبرداری شوهر در ازدواج موقت جرم است؟
خیر، اما زوج می‌تواند درخواست الزام به تمکین را از دادگاه مطرح کند. - در صورت اختلاف در تبعیت از شوهر چه باید کرد؟
مراجعه به مشاور حقوقی یا وکیل خانواده برای حل اختلافات بهترین گزینه است.
بدون دیدگاه