تصادفات رانندگی یکی از رایج‌ترین موضوعات در دعاوی حقوقی و کیفری است، اما زمانی‌که راننده فاقد گواهینامه باشد، وضعیت پیچیده‌تری پیدا می‌کند.
در این مقاله به بررسی کامل ابعاد پرداخت دیه و خسارت در تصادف راننده بدون گواهینامه می‌پردازیم و پاسخ‌هایی حقوقی به سوالات پرتکرار می‌دهیم.
زیان‌دیده تصادف بدون گواهینامه چه حقوقی دارد؟
وکیل تصادفات اظهار می دارد:
مطابق ماده ۱۵ قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، در صورتی که راننده مقصر فاقد گواهینامه باشد،
شرکت بیمه موظف است بدون هیچ‌گونه شرط یا تضمینی خسارت زیان‌دیده را پرداخت کند.
یعنی حتی اگر راننده فاقد گواهینامه باشد، شرکت بیمه نمی‌تواند از پرداخت به شخص ثالث سر باز زند.
در چنین شرایطی، پس از پرداخت خسارت به زیان‌دیده، بیمه‌گر حق رجوع به راننده فاقد گواهینامه را دارد و می‌تواند وجه پرداختی را از وی مطالبه کند.
دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه
اگر راننده بدون گواهینامه باعث فوت شخص ثالث شود، بیمه موظف به پرداخت دیه کامل متوفی به ورثه وی است. این پرداخت از محل بیمه شخص ثالث انجام میشود و مطابق قانون، داشتن یا نداشتن گواهینامه تأثیری بر پرداخت به زیان‌دیده ندارد.
نکته مهم:
مطابق رأی وحدت رویه شماره ۸۰۶ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۴ دیوان عالی کشور، پوشش بیمهای شامل راننده بدون گواهینامه نیز میشود و شرط داشتن گواهینامه برای پرداخت خسارت معتبر نیست.
بنابراین، شرکت‌های بیمه نمی‌توانند به استناد نداشتن گواهینامه از مسئولیت پرداخت خسارت شانه خالی کنند.
اگر راننده بدون گواهینامه، مقصر نباشد چه میشود؟
در مواردی که راننده فاقد گواهینامه، مقصر تصادف نیست و خود دچار خسارت جانی شده است، موضوع متفاوت است.
در این حالت، وی به عنوان “زیان‌دیده‌ی حادثه” تلقی میشود و با توجه به رأی وحدت رویه مذکور، شایسته دریافت خسارت از شرکت بیمه است.
تنها در موارد خاص مانند رانندگی در حال مستی یا وقوع حادثه به‌صورت عمدی است که بیمه‌گر می‌تواند از پرداخت امتناع کند، نه صرفاً به دلیل نداشتن گواهینامه.
آیا به راننده بدون گواهینامه دیه تعلق میگیرد
خیر، به راننده‌ای که بدون گواهینامه مقصر حادثه است، دیه تعلق نمی‌گیرد.
بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۸۰۶ مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۱۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور:
«خسارت‌های موضوع ماده ۱۵ قانون بیمه اجباری فقط شامل اشخاص ثالث (غیر از راننده مقصر) میشود.
بنابراین، در صورتی که راننده فاقد گواهینامه باشد و خودش مقصر حادثه باشد، خسارت یا دیه‌ای به او تعلق نمی‌گیرد.»
اما اگر راننده بدون گواهینامه مقصر نباشد (یعنی راننده دیگری مسبب تصادف باشد)، در این صورت:
- او شخص ثالث محسوب میشود،
- و شرکت بیمه یا صندوق تأمین خسارت‌های بدنی موظف به پرداخت دیه یا خسارت به او هستند.
جمع‌بندی:
- ✔️ اگر مقصر نباشد: دیه تعلق میگیرد.
- ❌ اگر مقصر باشد: دیه‌ای به او پرداخت نمی‌شود.
پرداخت بیمه بدنه به راننده فاقد گواهینامه
بیمه‌نامه‌های بدنه خودرو طبق شرایط عمومی خود، داشتن گواهینامه متناسب با نوع وسیله نقلیه را یکی از شرایط صحت قرارداد بیمه می‌دانند. بنابراین:
- اگر راننده فاقد گواهینامه باشد یا گواهینامه‌اش با نوع خودرو متناسب نباشد (مثلاً گواهینامه پایه سوم برای کامیون)، و با همان خودرو تصادف کند:
- بیمه‌گر می‌تواند از پرداخت خسارت خودداری کند.
- این موضوع معمولاً در بندهای استثنائات بیمه‌نامه ذکر شده است.
اما توجه داشته باشید:
- اگر مالک خودرو خود راننده نبوده و خودرو را به فرد فاقد گواهینامه داده باشد، بیمه‌گر ممکن است با استناد به «تخلف مالک در واگذاری وسیله نقلیه» نیز از پرداخت خسارت خودداری کند.
- برخی شرکت‌های بیمه با دریافت حق بیمه بیشتر، پوشش بیمهای محدود برای این وضعیت در نظر می‌گیرند، ولی این موضوع باید صراحتاً در بیمه‌نامه ذکر شده باشد.
نتیجه:
در حالت عادی، اگر راننده هنگام تصادف گواهینامه نداشته باشد، بیمه بدنه خسارتی پرداخت نمی‌کند. برای دریافت خسارت، وجود گواهینامه معتبر شرط لازم است.
شکایت از راننده بدون گواهینامه
رانندگی بدون گواهینامه، جرم محسوب میشود و مطابق قانون، قابل تعقیب کیفری است.
در صورت وقوع تصادف توسط چنین راننده‌ای، شاکی می‌تواند از وی بابت رانندگی بدون مجوز قانونی شکایت کند.
همچنین، اگر حادثه منجر به صدمه یا فوت شود، دادسرا علاوه بر رسیدگی به جنبه خصوصی جرم (پرداخت دیه)، نسبت به جنبه عمومی جرم نیز ورود می‌کند.
جریمه راننده بدون گواهینامه چقدر است
بر اساس ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) که در تاریخ ۱۴۰۳/۳/۳۰ اصلاح شده است:
هر کس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی وسایل موتوری کند، یا رأسا یا به رغم ممنوعیت قضایی رانندگی نماید:
- بار اول: به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا ۳۳ میلیون ریال (۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان) یا هر دو محکوم میشود.
- در صورت تکرار: به دو ماه تا شش ماه حبس تعزیری محکوم خواهد شد.
این ماده ناظر بر حفظ نظم عمومی و امنیت جاده‌ای است و رانندگی بدون گواهینامه را جرم انگاری کرده، حتی اگر تصادفی رخ ندهد.
در صورت نداشتن گواهینامه موتور، بیمه تعلق میگیرد؟
بله، قانون جدید بیمه اجباری سال ۱۳۹۵ تصریح می‌کند که در صورت نداشتن گواهینامه توسط راکب موتورسیکلت، شرکت بیمه موظف به پرداخت خسارت به زیان‌دیده است.
در اینجا نیز، بیمه پس از پرداخت خسارت می‌تواند به راکب برای بازپس‌گیری مبلغ پرداخت‌شده مراجعه کند.
استثنا مهم:
اگر تصادف در جریان آموزش رانندگی یا آزمون گواهینامه باشد، مطابق تبصره ۳ ماده ۱۵، شرکت بیمه فقط می‌تواند به آموزش‌دهنده یا آزمون‌گیرنده رجوع کند و نه به شخص متقاضی گواهینامه.
قانون جدید تصادف بدون گواهینامه
در مواردی مانند فرار راننده مقصر و عدم شناسایی خودرو، یا فوت راننده بدون گواهینامه، صندوق تأمین خسارت‌های بدنی موظف به پرداخت دیه است.
مطابق ماده ۲۱ قانون بیمه اجباری، اگر حادثه منجر به صدمه یا فوت شود و راننده فرار کرده یا مشخص نباشد، زیان‌دیده می‌تواند بدون نیاز به صدور حکم دادگاه، با ارائه گزارش تصادف به این صندوق مراجعه و خسارت دریافت کند.
در صورت خودداری صندوق از پرداخت، با استناد به رأی وحدت رویه شماره ۷۳۴ مورخ ۱۳۹۳/۰۷/۲۱، زیان‌دیده حق شکایت دارد و می‌تواند از طریق مراجع قضایی دیه خود را مطالبه کند.
وکیل تصادفات تهران
اگر دچار تصادف شده‌اید و به دنبال وکیل متخصص امور تصادف هستید، آقای رسول خیابانی با سابقه‌ای درخشان در رسیدگی به پرونده‌های تصادفات رانندگی، گزینه‌ای مطمئن است.
ایشان با تسلط بر قوانین بیمه، دیه، و آیین‌نامه‌های راهنمایی و رانندگی، پیگیر حقوق شما در مراجع قضایی خواهد بود.
مشاوره با وکیل مجرب مانند آقای خیابانی می‌تواند مسیر دریافت خسارت یا دفاع مؤثر در برابر اتهام را هموارتر کند.
سخن پایانی
بر اساس ماده ۱۵ قانون بیمه اجباری و رأی وحدت رویه ۸۰۶، در تصادف‌هایی که راننده فاقد گواهینامه است،
بیمه‌گر موظف به پرداخت خسارت به زیان‌دیده می‌باشد، حتی بدون شرط یا تضمین.
در این حالت، بیمه می‌تواند پس از جبران خسارت، برای بازگرفتن مبلغ، از راننده مقصر شکایت کند. بنابراین نداشتن گواهینامه مانعی برای پرداخت خسارت به شخص ثالث نیست.
پرسش های متداول
آیا نداشتن گواهینامه باعث عدم پرداخت دیه به زیان‌دیده میشود؟
خیر، شرکت بیمه طبق قانون موظف به پرداخت دیه و خسارت است.
اگر خود راننده فاقد گواهینامه آسیب ببیند، بیمه خسارتی میدهد؟
بله، با استناد به رأی وحدت رویه، پوشش بیمهای شامل راننده فاقد گواهینامه هم میشود، مگر در شرایط خاص.
آیا می‌توان از راننده بدون گواهینامه شکایت کرد؟
بله، هم از جهت تصادف و هم از نظر جرم رانندگی بدون مجوز قانونی.
دیدگاه شما