تسبیب در جنایت

تسبیب در جنایت

تسبیب در جنایت از مباحث مهم در حقوق کیفری است و در فقه اسلامی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. تسبیب به معنای ایجاد علت یا سبب وقوع حادثه است، به گونه‌ای که شخصی به طور غیرمستقیم در وقوع جرم دخالت داشته باشد. در اینجا سعی می‌کنیم به بررسی مفهوم تسبیب، تفاوت آن با مباشرت، شرایط تحقق تسبیب و آثار حقوقی آن بپردازیم.

مفهوم تسبیب

تسبیب از ریشه “سبب” به معنی علت، وسیله و دلیل است و در حقوق به معنای فراهم‌کردن شرایط و عوامل وقوع جرم به گونه‌ای است که سببیت فرد در جرم ایجاد می‌شود. تسبیب به این معناست که شخص بدون اینکه مستقیم در انجام فعل جنایی دخالت داشته باشد، به طور غیرمستقیم سبب وقوع جرم شود. به عنوان مثال، اگر کسی چاهی در راهی بکند و شخصی در آن سقوط کند و بمیرد، فرد حفرکننده به عنوان مسبب مرگ محسوب می‌شود.

تفاوت تسبیب و مباشرت

در حقوق کیفری، تسبیب و مباشرت دو مفهوم کلیدی هستند که تفاوت‌هایی با هم دارند:

• مباشرت: در مباشرت، فرد به طور مستقیم و شخصاً اقدام به ارتکاب جرم می‌کند؛ به عنوان مثال، اگر فردی با دست خود به دیگری ضربه‌ای وارد کند که منجر به مرگ وی شود، این عمل مباشرت در جنایت محسوب می‌شود.
• تسبیب: در تسبیب، فرد از طریق ایجاد شرایط و عوامل، به وقوع جرم کمک می‌کند بدون اینکه خود به طور مستقیم عمل مجرمانه را انجام دهد. بنابراین، تسبیب به معنای واسطه‌گری غیرمستقیم در وقوع جرم است و در اینجا نقش فرد محدود به فراهم‌آوری علت یا انگیزه جرم می‌شود.

شرایط تحقق تسبیب در جنایت

برای اینکه بتوانیم تسبیب را به فردی نسبت دهیم، باید شرایط خاصی وجود داشته باشد:

• وجود رابطه سببیت

باید اثبات شود که بین عمل مسبب و وقوع جرم رابطه‌ای علی و معلولی برقرار است. یعنی عمل مسبب به طور مستقیم یا غیرمستقیم علت وقوع جنایت باشد.

• قابلیت پیش‌بینی نتیجه

مسبب باید بتواند نتیجه عمل خود را پیش‌بینی کند، یعنی درک کند که عملی که انجام داده ممکن است منجر به وقوع جرم شود.

عدم دخالت عامل قوی‌تر یا غیرمترقبه

اگر عاملی دیگر یا حادثه‌ای قوی‌تر و غیرقابل‌پیش‌بینی موجب وقوع جرم شود، فرد دیگر نمی‌تواند به عنوان مسبب جرم شناخته شود.

مصادیق تسبیب در جنایت

تسبیب می‌تواند در قالب‌های مختلفی ظهور کند. برخی از مصادیق تسبیب در جنایت شامل موارد زیر است:

• ایجاد خطر برای جان یا سلامت دیگران: به عنوان مثال، قرار دادن جسمی خطرناک در مسیر افراد که باعث آسیب به آنان شود.
• سهل‌انگاری یا غفلت: مانند نگه‌داری نکردن صحیح از حیوانات خطرناک که منجر به حمله به دیگران شود.
• فراهم‌کردن وسایل و ابزار جنایت: مانند تهیه و در اختیار قراردادن مواد منفجره که فرد دیگری آن را استفاده کرده و موجب قتل شود.

آثار حقوقی تسبیب در جنایت

در حقوق اسلامی و قوانین کیفری ایران، احکام متفاوتی برای تسبیب در جنایت وجود دارد. برخی از آثار حقوقی تسبیب در جنایت عبارتند از:

• پرداخت دیه: در بسیاری از موارد، مسبب جنایت به پرداخت دیه محکوم می‌شود. میزان دیه ممکن است بر اساس شدت و نوع جنایت متفاوت باشد.
• ضمان مالی: مسبب گاهی به جبران خسارت مالی ناشی از جنایت محکوم می‌شود.
• تعیین مسئولیت نسبی: در صورتی که چند نفر به عنوان مسبب در وقوع جنایت دخیل باشند، ممکن است مسئولیت آن‌ها به نسبت تقصیرشان تعیین شود.

ماده قانونی تسبیب در جنایت

در قوانین کیفری ایران، ماده 506 و  ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی به تسبیب در جنایت پرداخته و شرایط آن را توضیح می‌دهد. بر اساس این ماده، تسبیب در مواردی مطرح می‌شود که فرد از طریق انجام یا ترک فعل خود سبب آسیب به دیگری شود، بدون آنکه به طور مستقیم در ارتکاب جرم دخالت داشته باشد.

ماده 506 قانون مجازات اسلامی:

تسبیب در جنایت آن است که کسی سبب تلف شدن یا مصدومیت دیگری را فراهم کند و خود مستقیماً مرتکب جنایت نشود به طوری که در صورت فقدان رفتار او جنایت حاصل نمیشد مانند آنکه چاهی بکند و کسی در آن بیفتد و آسیب ببیند.

ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی

«جنایت در موارد زیر به وسیله سبب محقق می‌شود و شخص سبب، ضامن است:

الف) هرگاه شخصی با ایجاد مانع یا از بین بردن آن، مانند کندن چاه در محل عبور یا دفع نکردن حیوان خطرناک در مکان عمومی، موجب قتل یا آسیب به دیگری شود.

ب) هرگاه شخصی عملی انجام دهد که نوعاً موجب جنایت بر دیگری می‌شود یا از انجام عملی خودداری کند و از این ترک فعل، جنایتی به دیگری وارد شود.**

این ماده به دو نکته مهم در تحقق تسبیب در جنایت اشاره دارد:

1. وجود رابطه سببیت: باید عمل یا ترک عمل شخص سبب به گونه‌ای باشد که بتواند علت وقوع جنایت تلقی شود.
2. پیش‌بینی‌پذیر بودن نتیجه عمل: عمل یا ترک فعل باید به گونه‌ای باشد که در شرایط عادی وقوع جنایت را موجب شود.

نکات مهم در تسبیب

• در تسبیب، برخلاف مباشرت، فرد به طور غیرمستقیم در وقوع جنایت دخیل است.
• در صورتی که چند نفر به عنوان مسبب در جنایت دخیل باشند، مسئولیت آن‌ها به نسبت تقصیرشان مشخص می‌شود.
• در تسبیب ممکن است مسئولیت به صورت ضمان مالی، مانند پرداخت دیه یا جبران خسارت تعیین شود.

نمونه شکواییه تسبیب در جنایت

به نام خدا

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام

موضوع: شکواییه بابت تسبیب در جنایت (آسیب به جسم و جان شاکی)

اینجانب [نام و نام خانوادگی شاکی] فرزند [نام پدر شاکی]، به شماره ملی [شماره ملی شاکی]، ساکن [آدرس کامل شاکی]، با تقدیم این شکواییه اعلام می‌دارم که متهم [نام و نام خانوادگی متهم]، فرزند [نام پدر متهم]، به شماره ملی [شماره ملی متهم]، ساکن [آدرس کامل متهم]، با اقدام به انجام عملی که به طور غیرمستقیم موجب آسیب جسمی و ضرر مالی به اینجانب شده است، مسئولیت حقوقی و کیفری تسبیب در جنایت را بر عهده دارد.

شرح ماجرا:

در تاریخ [تاریخ وقوع حادثه]، متهم [نام متهم] با انجام / ترک فعل [شرح عمل یا ترک فعل متهم] به گونه‌ای عمل کرده که منجر به آسیب جدی جسمی و مالی به اینجانب شده است. متهم با ایجاد شرایط [توضیح شرایط، مانند قرار دادن شیء خطرناک در مسیر یا عدم رفع خطر در محیط] بدون هیچ‌گونه اقدام مستقیم، به صورت غیرمستقیم مسبب این حادثه و آسیب وارده به اینجانب شده است.

بر اثر این اقدام، اینجانب دچار [شرح آسیب‌ها و صدمات وارده] شده‌ام و برای درمان و جبران خسارات ناشی از آن، متحمل هزینه‌های مالی گزافی شده‌ام که بخشی از آنها به شرح زیر است:

• هزینه‌های درمان: [مبلغ تقریبی هزینه‌های درمان]
• خسارات مالی ناشی از عدم توانایی کار: [مبلغ تقریبی خسارات]
• سایر هزینه‌ها: [مبلغ تقریبی سایر هزینه‌ها]

دلایل و مستندات:

1. گواهی پزشکی قانونی مبنی بر آسیب‌های وارده به اینجانب
2. گزارش کارشناسی در خصوص علت وقوع حادثه و تأیید تسبیب از سوی متهم
3. شهادت شهود حاضر در صحنه حادثه (در صورت وجود)
4. تصاویر و مستندات حادثه (در صورت وجود)

درخواست:

با توجه به اینکه عمل متهم از مصادیق بارز تسبیب در جنایت محسوب می‌شود و بر اساس ماده ۵۲۶ قانون مجازات اسلامی، ایشان مسئول جبران خسارات وارده می‌باشند، تقاضای رسیدگی و صدور حکم مقتضی برای موارد زیر را دارم:

1. جبران خسارات مالی و هزینه‌های درمان که به علت این حادثه بر اینجانب وارد شده است.
2. پرداخت دیه یا ارش متناسب با نوع و شدت آسیب جسمی وارده.
3. مجازات کیفری برای متهم به دلیل تسبیب در جنایت و اهمال در انجام وظایف خود.

پیشاپیش از حسن توجه و دستور مساعد حضرت‌عالی کمال تشکر را دارم.

با احترام

امضاء شاکی:-تاریخ: [تاریخ تنظیم شکواییه]

نمونه رای تسبیب در جنایت

پرونده شماره: ۱۲۳۴۵/۹۸

خواهان: آقای م. ر.

خوانده: آقای ح. س.

موضوع دعوی: مطالبه دیه به علت تسبیب در وقوع جنایت

تاریخ صدور رأی: ۱۴۰۲/۰۱/۱۵

خلاصه پرونده:

آقای م. ر. در دادخواستی به دادگاه اظهار داشتند که به علت سهل‌انگاری آقای ح. س. در اجرای عملیات ساختمانی در نزدیکی محل کار ایشان، تخته چوبی از محل کارگاه به پایین سقوط کرده و باعث جراحت شدید در ناحیه سر و دست وی شده است. آقای م. ر. به عنوان زیان‌دیده، خواستار پرداخت دیه و خسارات ناشی از این حادثه از سوی آقای ح. س. می‌باشد.

دلایل و مدارک خواهان:

1. گزارش کلانتری و نیروی انتظامی
2. نظریه پزشکی قانونی مبنی بر نوع و میزان جراحات وارده
3. شهادت شاهدان عینی مبنی بر اینکه حادثه به دلیل بی‌احتیاطی در استحکام‌بندی ابزار و مصالح ساختمانی در کارگاه رخ داده است.

دفاعیات خوانده:

آقای ح. س. ادعا نمودند که کارگاه ساختمانی تحت نظارت و اصول ایمنی لازم قرار داشته و حادثه، یک اتفاق غیرقابل پیش‌بینی بوده است. همچنین اظهار داشتند که مسئولیت مستقیم با کارگرانی بوده که در همان زمان مشغول به کار بوده‌اند.

رأی دادگاه:

با توجه به بررسی مستندات و مدارک موجود، از جمله نظریه پزشکی قانونی و شهادت شهود، دادگاه به این نتیجه رسید که حادثه ناشی از سهل‌انگاری و عدم رعایت اصول ایمنی در محل کارگاه ساختمانی بوده است و بی‌احتیاطی در مدیریت کارگاه به‌عنوان عامل اصلی وقوع این حادثه محسوب می‌گردد.

دادگاه با استناد به ماده ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی که تصریح دارد: «هرکس سبب تلف یا خسارت مالی شود، ضامن است»، خوانده (آقای ح. س.) را به علت تسبیب در وقوع جنایت، مسئول جبران خسارات وارد آمده به آقای م. ر. می‌داند.

حکم:

۱. آقای ح. س. به پرداخت دیه به میزان تعیین‌شده توسط پزشکی قانونی محکوم می‌گردد. ۲. همچنین ایشان موظف به پرداخت کلیه هزینه‌های درمانی خواهان (آقای م. ر.) تا زمان بهبودی کامل می‌باشد.

این رأی ظرف مدت ۲۰ روز قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر استان می‌باشد.

این رأی نشان‌دهنده‌ی نمونه‌ای از حکم در موارد تسبیب در جنایت است، که در آن شخصی به علت بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی باعث وقوع صدمه به دیگری شده و از این رو ملزم به پرداخت دیه و جبران خسارات می‌شود.

وکیل تسبیب در جنایت

وکیل تسبیب در جنایت فردی است که به صورت تخصصی در حوزه حقوق کیفری و مسئولیت‌های ناشی از بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی فعالیت می‌کند. این وکیل در پرونده‌هایی که فردی بدون انجام عمل مستقیم، با سهل‌انگاری یا کوتاهی، سبب آسیب، خسارت یا حتی مرگ فرد دیگری شده، از موکل خود دفاع می‌کند یا حق و حقوق زیان‌دیده را پیگیری می‌نماید.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

تسبیب در جنایت مفهومی است که بر اساس فراهم‌آوری شرایط و عوامل وقوع جرم به واسطه فرد شکل می‌گیرد و فرد بدون دخالت مستقیم در جنایت، به عنوان مسبب شناخته می‌شود. از دیدگاه حقوقی، تسبیب دارای آثار حقوقی متفاوتی است و در صورت اثبات، فرد مسبب می‌تواند به پرداخت دیه یا جبران خسارت محکوم شود.