اعاده دادرسی یکی از مهمترین راههای فوقالعاده اعتراض به احکام قطعی است. این نهاد در قانون آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران، در دو شکل اصلی و طاری پیشبینی شده است.
در این مقاله بهطور ویژه به اعاده دادرسی طاری میپردازیم و تفاوت آن با اعتراض ثالث طاری، نمونه دادخواست، مهلت قانونی، جهات اعاده، و مدارک مورد نیاز را بررسی میکنیم.
اعاده دادرسی طاری ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی
بر اساس ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی، اعاده دادرسی دو نوع دارد:
- الف – اعاده دادرسی اصلی: هنگامی است که فرد ذینفع بهطور مستقل و جداگانه از پرونده در جریان، نسبت به حکمی که علیه او صادر شده است، تقاضای اعاده دادرسی میکند.
- ب – اعاده دادرسی طاری: زمانی است که در حین رسیدگی به یک دعوا، حکمی به عنوان دلیل علیه یکی از اصحاب دعوا ابراز میشود. طرفی که این حکم علیه او ارائه شده، میتواند برای ابطال آن حکم و جلوگیری از استناد به آن، در همان دادگاه رسیدگیکننده، تقاضای اعاده دادرسی کند.
جهات اعاده دادرسی ماده 426
بر اساس ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی، تنها در موارد زیر میتوان درخواست اعاده دادرسی داد:
- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.
- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادر شده باشد.
- وجود تضاد در مفاد حکم که ناشی از استناد به اصول یا مواد متضاد قانونی باشد.
- تعارض دو حکم صادره از یک دادگاه نسبت به دعوای واحد و اصحاب آن بدون توجیه قانونی.
- استفاده از حیله یا تقلب توسط طرف مقابل که در رأی دادگاه مؤثر واقع شده باشد.
- استناد دادگاه به اسناد جعلی که پس از صدور حکم، جعلی بودن آنها احراز شود.
- کشف اسناد جدید که در زمان رسیدگی وجود داشته ولی به دلایلی در اختیار متقاضی نبوده است.
مهلت اعاده دادرسی حقوقی
بر اساس ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی:
- برای اشخاص مقیم ایران: ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی حضوری قطعی.
- برای اشخاص مقیم خارج از کشور: دو ماه.
- در مورد آراء غیابی، این مهلت از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و تجدیدنظرخواهی محاسبه میشود.
⚠️ در اعاده دادرسی طاری، چون در جریان دادرسی مطرح میشود، باید فوراً و بهصورت همزمان با طرح آن حکم بهعنوان دلیل، تقاضا گردد.
مدارک لازم برای اعاده دادرسی حقوقی
برای ثبت دادخواست اعـاده دادرسی، موارد زیر ضروری است:
- تصویر مصدق رأی قطعی که تقاضای اعاده نسبت به آن مطرح است
- مدارک و مستندات دال بر جهات اعاده دادرسی (از جمله اسناد جدید، رأی متعارض، مدارک دال بر تقلب یا جعل)
- تکمیل فرم دادخواست اعاده دادرسی
- پرداخت هزینه دادرسی مربوطه
مثال کاربردی از اعاده دادرسی طاری
فرض کنید در یک دعوای ملکی، طرف مقابل حکمی از یک دعوای قبلی را بهعنوان دلیل اثبات مالکیت خود ارائه میدهد. شما بهعنوان خوانده پرونده، مدعی هستید که حکم ارائهشده بر اساس اسناد جعلی صادر شده است. در این صورت، میتوانید اعاده دادرسی طاری را در همان دادرسی مطرح کنید و تقاضای ابطال آن حکم را بنمایید.
شرایط و کاربرد اعاده دادرسی طاری
* اعـاده دادرسی طاری راهی است برای بیاعتبار کردن حکمی که در جریان رسیدگی به عنوان دلیل اثباتی از سوی طرف مقابل ارائه میشود.
* این نوع از اعاده دادرسی در صورتی قابل طرح است که آن حکم، قطعی بوده و یکی از جهات هفتگانه مندرج در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی در آن وجود داشته باشد.
* ویژگی مهم اعاده دادرسی طاری آن است که باید در همان دادرسی جاری و بهصورت فوری مطرح شود و نمیتوان آن را بهصورت مستقل یا با تأخیر اقامه کرد.
* در صورتی که اعاده دادرسی طاری پذیرفته شود و حکم مورد استناد باطل گردد، تأثیر مستقیمی بر نتیجه دعوای جاری خواهد داشت و ممکن است منجر به رد دلیل طرف مقابل شود.
* استفاده صحیح و بهموقع از اعاده دادرسی طاری میتواند از صدور حکمی ناعادلانه یا مبتنی بر سند معیوب جلوگیری کند.
تفاوت اعاده دادرسی طاری و اعتراض ثالث طاری
اعـاده دادرسِی طاری توسط یکی از طرفین دعوای جاری مطرح میشود، در حالی که اعتراض ثالث طاری توسط شخصی خارج از اصحاب دعوا (شخص ثالث) اقامه میگردد.
در اعـاده دادرسی طاری، موضوع اعتراض حکمی است که در حین دادرسی بهعنوان دلیل ارائه شده و طرف مقابل میخواهد آن را بیاثر کند. اما در اعتراض ثالث طاری، شخص ثالث مدعی است حکمی که به آن استناد شده، حقوق او را تضییع کرده است.
اعـاده دادرسی طاری باید در همان دادگاه رسیدگیکننده به دعوای اصلی و در حین رسیدگی مطرح شود، در حالی که اعتراض ثالث طاری نیز در همان دادگاه مطرح میشود اما توسط شخصی که طرف پرونده نبوده است.
هدف از اعـاده دادرسی طاری، بیاعتبار کردن حکمی است که علیه یکی از طرفین دعوا بهعنوان دلیل اقامه شده، اما هدف اعتراض ثالث طاری جلوگیری از اجرای حکمی است که به زیان شخص ثالث صادر شده است.
اعـاده دادرسی طاری مشمول شرایط و جهات مقرر در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی است، در حالی که اعتراض ثالث طاری تحت ضوابط مواد ۴۱۷ تا ۴۲۵ همان قانون قرار دارد.
نمونه دادخواست اعاده دادرسی ماده 426
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان …
با سلام و احترام
اینجانب … فرزند … با کد ملی … به نشانی … در پرونده کلاسه … که در آن حکم قطعی شماره … صادره از شعبه … دادگاه … بهعنوان دلیل علیه اینجانب ارائه شده، بدینوسیله به استناد ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی، ضمن اعلام اعاده دادرسی طاری نسبت به حکم مذکور، تقاضای رسیدگی و صدور حکم مقتضی را دارم.
جهت استناد:
– سند جدید پیوست است که اثبات میکند …
– یا رأی متعارض شماره … پیوست است که با رأی ارائهشده در تناقض میباشد.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
سخن پایانی
اعاده دادرسی طاری ابزاری حیاتی برای مقابله با احکامی است که در جریان دادرسی علیه شما بهعنوان دلیل ارائه میشود. شناخت دقیق جهات قانونی (ماده 426)، مهلتها (ماده 427)، نحوه طرح طاری (ماده 432)، و مدارک لازم، به شما امکان میدهد از حقوق خود در برابر اسناد و احکام معارض دفاع کنید.
پرسش های متداول
اعاده دادرسی طاری چیست؟
راهی است برای بیاثر کردن حکمی که در حین رسیدگی بهعنوان دلیل علیه یکی از طرفین دعوا ارائه شده و فرد میخواهد همان حکم را در همان دادرسی با درخواست اعاده دادرسی باطل کند.
چه شرایطی برای طرح اعاده دادرسی طاری لازم است؟
حکم باید قطعی باشد و یکی از جهات هفتگانه ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی در آن وجود داشته باشد.
آیا اعاده دادرسی طاری را میتوان بعد از پایان دادرسی مطرح کرد؟
در صورت اثبات زنا به عنف، دادگاه کیفری؛ در غیر این صورت، دادگاه حقوقی صالح است.
تفاوت اعاده دادرسی طاری با اعتراض ثالث طاری چیست؟
اعاده دادرسی طاری توسط یکی از طرفین دعوا برای بیاثر کردن حکم مطرح میشود، اما اعتراض ثالث طاری توسط شخصی خارج از دعوا که رأی به زیان اوست اقامه میشود.
دیدگاه شما