اثبات نسب مادری یکی از موضوعات مهم در دعاوی خانوادگی است که گاهی به دلایل خاصی مانند اختلافات خانوادگی، نبود مدارک شناسایی یا ادعاهای کذب، به طرح دعوا در دادگاه منجر میشود.
در این مقاله به بررسی شرایط و نحوه اثبات نسب مادری، دلایل قابل ارائه در دادگاه و نکات کلیدی برای طرح این دعوا خواهیم پرداخت.
اثبات نسب مادری به زبان ساده
برای آنکه دادگاه وجود رابطه مادری بین زن و کودک را بپذیرد، دو نکته اساسی باید اثبات شود:
- زن مورد نظر واقعاً فرزندی را به دنیا آورده باشد.
- طفلی که موضوع دعواست، همان فرزندی باشد که توسط آن زن به دنیا آمده است.
به بیان دیگر، باید وضع حمل (زایمان) زن از یکسو و هویت دقیق طفل از سوی دیگر به اثبات برسد تا بتوان گفت که نسب مادری به شکل قانونی و مشروع محرز شده است.
موارد نیاز به اثبات نسب مادری
مواردی که ممکن است نیاز به اثـبات نسب مادری داشته باشد، برخلاف رویه معمول که رابطه مادری واضح و مستند است، عمدتاً در شرایط خاص و اختلافبرانگیز رخ میدهد. در ادامه مهمترین این موارد را مرور میکنیم:
- ادعای مادری پس از جدایی طولانیمدت:
زمانیکه زنی پس از سالها جدایی از فرزند، ادعا میکند که فرزند مورد نظر، فرزند بیولوژیکی اوست. در این شرایط، باید با ارائه دادخواست و ادله قانونی، رابطه مادری اثبات شود. - ادعای فرزند نسبت به مادر واقعی خود:
در مواردی که فرزند، زنی را که سالها از او دور بوده، مادر واقعی خود میداند و برای اثبات آن اقدام میکند. اگر مادر این ادعا را اقرار کند، نسب ثابت میشود؛ در غیر اینصورت از سایر ادله مانند شهادت شهود، DNA یا اسناد بیمارستانی استفاده میشود. - وجود ابهام میان نوزادان متولد از دو زن:
در شرایطی که یک مرد دو همسر دارد و هر دو همزمان وضع حمل کردهاند، اما یکی از نوزادان فوت کرده و بر سر اینکه نوزاد زنده متعلق به کدام زن است اختلاف ایجاد شده، دعوای اثبات نسب مادری مطرح میشود تا روشن گردد فرزند متعلق به کدام زن است.
در همه این موارد، اثبات وضع حمل زن و هویت نوزاد بهعنوان ارکان اصلی اثبات نسب مادری باید با ادلهای مانند شهادت شهود، گواهی ولادت، اسناد پزشکی، اقرار و آزمایش DNA انجام شود.
ادله اثبات نسب مادری
قانون محدودیتی برای اثـبات نسب مادری قائل نشده و از همه راههای قانونی اثبات دعوا میتوان برای این موضوع استفاده کرد. مهمترین ادله شامل موارد زیر است:
- اقرار: اگر زن یا اطرافیان به مادری او نسبت به طفل اقرار کنند، میتواند دلیل معتبری باشد.
- سند: سند ولادت طفل در بیمارستان که نام مادر در آن درج شده است یا شناسنامهای که نام مادر در آن بهعنوان والد ذکر شده باشد، از اسناد مهم محسوب میشوند.
- شهادت شهود: گواهی افرادی که بر زایمان زن یا نگهداری طفل از سوی او اطلاع دارند نیز قابل استناد است.
- امارات قضایی: مانند حضور مداوم طفل نزد زن، رفتارهای عاطفی مادرانه، و مدارک پزشکی میتواند بهعنوان قرائن قوی استفاده شود.
- سوگند: در مواردی که ادله کافی وجود ندارد، ممکن است قاضی از خواهان یا خوانده سوگند بخواهد.
نقش گواهی ولادت و شناسنامه در اثبات نسب
از مهمترین دلایل اثـبات نسب مادری، گواهی ولادت بیمارستان و شناسنامه رسمی صادرشده از اداره ثبت احوال هستند.
این اسناد، در صورتی که جعل یا تردیدی در صحت آنها وجود نداشته باشد، میتوانند ادله قاطعی در دعوای اثـبات نسب مادری باشند.
موانع حقوقی اثبات نسب
موانع حقوقی اثـبات نسب مادری شامل فقدان مدارک معتبر مثل گواهی ولادت یا اسناد دال بر زایمان است که اثبات رابطه را دشوار میکند. همچنین، عدم اقرار مادر یا عدم حضور شهود معتبر میتواند روند اثبات را پیچیده سازد.
از نظر قانونی، چالشهایی مانند اختلاف قوانین مدنی در کشورها و نیاز به آزمایشهای ژنتیکی ممکن است موانع اجرایی در اثـبات نسب ایجاد کند.
مرجع صالح دعوای اثبات نسب مادری
مطابق بند 11 ماده 4 قانون حمایت خانواده و همچنین قانون اختصاص تعدادی از دادگاههای موجود به دادگاههای خانواده (موضوع اصل 21 قانون اساسی)، رسیدگی به دعوای اثبات نسب در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد.
بنابراین، در صورت بروز اختلاف یا نیاز به اثـبات نسب، دادخواست باید در دادگاه خانواده محل اقامت خوانده ثبت گردد.
نکات مهم در طرح دعوای اثبات نسب مادری
- در طرح دعوا، مشخصات دقیق مادر و طفل باید ذکر شود.
- مدارک پزشکی زایمان، شناسنامه و گواهی ولادت بسیار مؤثر هستند.
- در صورت فقدان مدارک، شهود معتبر میتوانند نقش کلیدی ایفا کنند.
اگر مادر یا طفل در دسترس نباشند، ممکن است نیاز به تحقیق محلی یا کارشناسی ژنتیک (DNA) نیز باشد.
خواندگان دعوی اثبات نسب
در دعوای اثـبات نسب، بسته به اینکه خواهان چه نسبتی را میخواهد اثبات کند (مادری یا پدری) و وضعیت طرف مقابل چگونه است، خواندگان دعوا میتوانند متفاوت باشند.
اگر شخصی که خواهان ادعای نسب به او دارد در قید حیات باشد، دعوی باید به طرفیت خود آن شخص اقامه شود.
اگر فرد مورد ادعا فوت کرده باشد، دعوی باید به طرفیت وراث او اقامه شود.
و اگر وارثی وجود نداشته یا شناخته نشود، طبق مواد 866 قانون مدنی و مواد 327 و 328 قانون امور حسبی، دادستان به عنوان نماینده حقوق عامه باید طرف دعوی قرار گیرد.
بنابراین، خواندگان دعوی اثـبات نسب میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- شخصی که ادعای نسب نسبت به او مطرح است (در صورت حیات)
- وراث آن شخص (در صورت فوت)
- دادستان (در صورت نبود یا مجهول بودن وراث)
همچنین، در مواردی که اداره ثبت احوال از صدور شناسنامه یا اصلاح آن خودداری کرده باشد، میتوان این اداره را نیز جزء خواندگان دعوی قرار داد
دادخواست اثبات نسب مادری
دادخواست اثبات نسب مادری با هدف شناسایی قانونی رابطه مادری بین زن و طفل طرح میشود.
خواهان باید با دلایلی مانند گواهی ولادت، شهادت شهود یا امارات قضایی، وضع حمل و هویت طفل را اثبات کند.
این دعوا در صلاحیت دادگاه خانواده است و در صورت اثبات، امکان صدور یا اصلاح شناسنامه برای طفل فراهم میشود.
سخن پایانی
اثـبات نسب مادری از منظر حقوقی فرآیندی پیچیده اما قابل پیگیری است.
برای موفقیت در این نوع دعاوی، استفاده از دلایل محکم، اسناد رسمی و در صورت لزوم شهود مطلع الزامی است.
دادگاههای خانواده نیز صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را دارند و با رعایت تشریفات قانونی میتوان به صدور حکم اثبات نسب منتهی شد.
پرسش های متداول
1. اثـبات نسـب مادری چیست؟
اثـبات نسـب مادری به فرآیندی گفته میشود که در آن رابطه قانونی بین مادر و فرزند از طریق ادله مختلف ثابت میشود.
2. مهمترین ادله اثـبات نسـب مادری کدامند؟
اقرار، سند ولادت، شهادت شهود، امارات قضایی و سوگند از مهمترین ادله اثـبات نسـب مادری هستند.
3. کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی به دعوای اثـبات نسـب مادری را دارد؟
دادگاه خانواده بر اساس قانون حمایت خانواده و اصل ۲۱ قانون اساسی صالح به رسیدگی است.
4. اگر فرد مورد ادعا فوت کرده باشد، دعوی اثـبات نسـب باید به طرفیت چه کسی اقامه شود؟
دعوی باید به طرفیت وراث فرد فوت شده یا در صورت نبود وراث، دادستان اقامه شود.
دیدگاه شما