ابطال چک
چک یکی از ابزارهای رایج در انجام معاملات مالی است که در بسیاری از موارد به‌عنوان یک سند پرداخت به کار می‌رود. اما در برخی شرایط، ممکن است فردی با مشکلاتی در خصوص چک مواجه شود که مجبور به اقدام قانونی برای ابطال چک باشد. در این مقاله به مفهوم دعوی ابطال چک، شرایط حقوقی آن، و نقش وکیل در این فرایند پرداخته می‌شود.
مفهوم دعوی ابطال چک
بطلان چک به معنای درخواست قانونی برای بی‌اعتبار کردن یک چک صادر شده است. این دعوی زمانی مطرح می‌شود که صاحب چک یا ذی‌نفع، به دلایلی معتقد است که چک صادر شده غیرقانونی یا به‌ناحق صادر شده است و باید از اعتبار خارج شود. از جمله دلایلی که ممکن است فرد را به سمت طرح دعوی بطلان چک سوق دهد می‌توان به مفقودی، سرقت، جعل، خیانت در امانت یا صدور چک برای معامله باطل اشاره کرد.
شرایط و دلایل طرح دعوی ابطال چک
برای طرح دعوی بطلان چک، باید دلایل قانونی و معتبر وجود داشته باشد. برخی از مهم‌ترین دلایل که ممکن است منجر به این دعوی شوند، عبارت‌اند از:
مفقودی یا سرقت چک
اگر چک صادر شده مفقود یا سرقت شود، دارنده چک می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی درخواست ابطال چک را مطرح کند. در این موارد، فرد باید به‌سرعت اقدام کرده و از بانک نیز بخواهد که مانع پرداخت چک شود.
جعل چک
در مواردی که چک جعل شده باشد، مانند تغییر امضا، تغییر مبلغ یا تاریخ چک، یا هر نوع دست‌کاری غیرقانونی در چک، می‌توان دعوی بطلان چک را مطرح کرد. جعل یک جرم کیفری است و نیازمند اثبات در دادگاه است.
معامله باطل یا فسخ قرارداد
درصورتی‌که چکی برای معامله‌ای باطل یا قراردادی که فسخ شده صادر شده باشد، صادرکننده چک می‌تواند درخواست باطل کردن چک را به دلیل نداشتن مبنای قانونی مطرح کند. مثلاً اگر قراردادی که بر اساس آن چک صادر شده فسخ شود، می‌توان ادعای بطلان چک را داشت.
صدور چک بدون مجوز قانونی
درصورتی‌که چک بدون مجوز قانونی صادر شده باشد یا شرایط قانونی صدور چک رعایت نشده باشد، می‌توان برای ابطال آن اقدام کرد. این موارد شامل چک‌هایی می‌شود که به دلیل فشار یا تهدید صادر شده‌اند.
مراحل قانونی دعوی ابطال چک
دعوی باطل کردن چک باید با رعایت مراحل و فرایندهای قانونی مطرح شود. این مراحل به شرح زیر است:
تنظیم دادخواست
اولین گام در طرح دعوی باطل کردن چک، تنظیم دادخواست به دادگاه است. در این دادخواست باید به‌صورت کامل و دقیق، دلایل و مستندات مربوط به ابطال چک ارائه شود. وکیل می‌تواند در تنظیم این دادخواست به موکل کمک کند تا بهترین دفاع ممکن ارائه شود.
ارائه دلایل و مستندات
در این مرحله، فرد باید دلایل و مستندات خود را به دادگاه ارائه دهد. این مدارک ممکن است شامل گزارش پلیس در صورت مفقودی یا سرقت، قراردادهای مربوطه، یا شواهدی از جعل چک باشد. ارائه مستندات کافی و معتبر می‌تواند به تسریع در روند پرونده کمک کند.
جلسه دادگاه
پس از ارائه دادخواست و مستندات، دادگاه جلساتی را برای بررسی پرونده تعیین می‌کند. در این جلسات، طرفین پرونده و وکلای آن‌ها حضور دارند و به ارائه دلایل خود می‌پردازند. دادگاه پس از بررسی کامل پرونده، تصمیم نهایی را در خصوص ابطال یا عدم ابطال چک صادر می‌کند.
صدور حکم دادگاه
در نهایت، حکم دادگاه مبنی بر ابطال چک صادر می‌شود. اگر دادگاه دلایل ارائه شده را کافی بداند، چک موردنظر ابطال شده و دیگر اعتباری نخواهد داشت. این حکم باید به بانک اعلام شود تا از هرگونه پرداختی بر اساس چک جلوگیری شود.
استعلام:
در مواردی که برخی از طلبکاران مدعی هستند صدور چک از ناحیه بدهکار به‌صورت صوری و جهت تضییع حقوق آنان نموده است، چنانچه رأی قطعی دائر بر ذی حقی دارنده چک صادر شود، آیا طلبکاران باید ابطال چک یا اگر معامله‌ای وجود داشته باشد، ابطال معامله منشأ چک و ابطال چک را درخواست کنند و یا صرفاً اعتراض ثالث از سوی طلبکاران کافی بوده و دادگاه به آن رسیدگی می‌کند درصورتی‌که صادرکننده تاجر ورشکسته یا غیرتاجر باشد، آیا تفاوتی وجود دارد؟
نظریه شماره ۷/۹۸/۱۶۹۵ مورخ ۱۳۹۹/۰۴/۰۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه درباره صوری بودن معامله منشأ چک:
در فرضی که اثبات شود معامله منشأ چک، صوری و به‌قصد فرار از ادای دین منعقد شده است، ابطال معامله از سوی بستانکاران به استناد ماده ۲۱۸ قانون مدنی امکان‌پذیر است و اگر صادرکننده چک، تاجر ورشکسته باشد، باتوجه‌به ماده ۴۱۸ قانون تجارت معامله منشأ چک باطل است.
ابطال چک امانی
چک امانی چکی است که به‌عنوان تضمین یا امانت به شخصی داده می‌شود و هدف از صدور آن پرداخت وجه در تاریخ معین نیست، بلکه تنها جهت اعتمادسازی یا تعهد به تعهداتی مشخص در قراردادهای بین طرفین صادر می‌گردد. در بسیاری از موارد، گیرنده چک برخلاف توافقات از آن استفاده کرده و سعی در نقدکردن چک یا اجرای آن دارد که در این صورت دارنده چک (صادرکننده) می‌تواند از طریق دادگاه درخواست ابطال چک امانی را مطرح کند.
دادخواست ابطال چک مفقودی
در شرایطی که چک شما مفقود شده باشد، می‌توانید با مراجعه به دادگاه و تنظیم یک دادخواست، درخواست ابطال چک مفقودی را ثبت کنید. برای تنظیم نمونه دادخواست ابطال چک مفقودی می‌توانید با وکیل اسناد تجاری در قم ارتباط بگیرید.
هزینه ابطال چک مفقودی
هزینه باطل کردن چک مفقودی به عوامل مختلفی بستگی دارد و شامل هزینه‌های دادرسی، خدمات حقوقی (در صورت استفاده از وکیل)، و هزینه‌های بانکی می‌شود. در ادامه به بررسی جزئیات این هزینه‌ها می‌پردازیم:
هزینه دادرسی
هزینه دادرسی برای تنظیم دادخواست باطل کردن چک مفقودی به‌عنوان یکی از دعاوی مالی محسوب می‌شود. این هزینه بر اساس مبلغ چک محاسبه می‌گردد و طبق تعرفه‌های قانونی هر سال به‌روز می‌شود. به‌طورکلی هزینه دادرسی برای دعاوی مالی به‌صورت درصدی از مبلغ چک تعیین می‌شود که به دادگستری پرداخت می‌شود. این هزینه در مرحله اول دادرسی معمولاً حدود ۳.۵ درصد از مبلغ چک است.
حق‌الوکاله وکیل
اگر تصمیم دارید از وکیل برای پیگیری باطل کردن چک مفقودی استفاده کنید، هزینه وکالت نیز به هزینه‌ها اضافه می‌شود. این هزینه معمولاً بر اساس توافق بین شما و وکیل تنظیم می‌شود و ممکن است بسته به میزان تخصص و تجربه وکیل متغیر باشد. تعرفه‌های وکلا معمولاً به‌صورت درصدی از مبلغ چک یا به‌صورت مبلغ ثابت توافق می‌شود.
هزینه خدمات بانکی
بانک‌ها معمولاً برای صدور گواهی عدم پرداخت و همچنین مسدودکردن چک مفقودی، هزینه جزئی اداری دریافت می‌کنند. این هزینه بسته به بانک‌های مختلف ممکن است متفاوت باشد، اما معمولاً مبلغ آن چندان زیاد نیست و در حد چند هزار تومان است.
نکات مهم در دعوی ابطال چک
۱. زمان‌بندی: در مواردی که چک مفقود یا سرقت شده است، باید به‌سرعت اقدام کرد و درخواست ابطال چک را مطرح کرد.
۲. ارائه مدارک کافی: در دعوی ابطال چک، ارائه مدارک و مستندات قوی و معتبر نقش بسیار مهمی در موفقیت پرونده دارد.
۳. مشاوره با وکیل: توصیه می‌شود که پیش از هر اقدام قانونی با یک وکیل متخصص دعاوی چک مشورت شود تا بهترین راهکارهای حقوقی اتخاذ شود.
نمونه نامه درخواست ابطال چک به بانک
به نام خدا
شماره نامه : ( شماره نامه )
از : (نام کامل صاحب حساب)
شماره‌حساب: ( شماره‌حساب بانکی)
به: ریاست محترم (نام بانک )
شعبه: (نام شعبه بانک)
موضوع: درخواست ابطال چک
ریاست محترم بانک…
با سلام و احترام
اینجانب… به‌عنوان صاحب حساب شماره… در بانک… شعبه… بدین‌وسیله درخواست می‌نمایم چک شماره… به مبلغ… که به تاریخ… صادر شده است، باتوجه‌به شرایط زیر ابطال گردد:
۱. دلیل ابطال چک: (توضیح مختصر از دلایل ابطال چک، مثل مفقودشدن چک، سرقت، اشتباه در صدور، عدم توافق با طرف مقابل و غیره)
۲. اطلاعات چک:
شماره چک: (شماره چک)
مبلغ چک: (مبلغ چک)
تاریخ چک: (تاریخ چک)
به نام: (نام گیرنده چک یا شخص حقوقی)
لطفاً اقدامات لازم جهت ابطال چک مذکور را انجام داده و از هرگونه پرداخت به‌موجب آن خودداری فرمایید. همچنین درخواست دارم که دراسرع‌وقت مراتب ابطال چک به بنده اعلام گردد.
پیشاپیش از همکاری شما سپاسگزارم.
با احترام
نام کامل صاحب حساب
امضا
نکات مهم:
۱. همراه با نامه، مدارک شناسایی و مدارک حساب خود را به بانک ارائه دهید.
۲. در صورت سرقت یا مفقودشدن چک، گزارش پلیس یا اعلام سرقت نیز پیوست شود.
نمونه رای ابطال چک مفقودی
در ادامه، یک نمونه رای ابطال چک مفقودی را مشاهده می‌کنید. این رای به طور عمومی است و ممکن است در پرونده‌های مختلف بسته به شرایط خاص، جزئیات متفاوتی داشته باشد.
رأی دادگاه بدوی
در خصوص دعوی خواهان به طرفیت خواندگان به خواسته ابطال یک فقره چک‌بانک م. به شماره… مورخ ۱۳۹۲/۳/۴ جاری ۰۱۰۷۳۱۲۱۹۹۰۰۰ به نام مؤسسه اعتباری ق. و مطالبه ۶۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال وجه چک از بانک م. خواهان مدعی است به‌جای وجه نقد این چک را از مؤسسه ق. دریافته و مشخص نیست چک را خرج نموده یا مفقود شده است.
نماینده مؤسسه ق. مدعی است به‌جای وجه نقد مؤسسه این چک‌ها را در اختیار خواهان قرارداد است و بانک م. طی دفاعیه تقاضای رد دعوی را نموده است دادگاه بنا به‌مراتب فوق ازآنجاکه چک وفق مقررات صادر و به گردش درآمده حکم سند تجاری لازم‌الاجرا را دارا است که دارنده آن حق مطالبه وجه را دارد .
علی‌الاصول چک‌های جاری قابلیت بطلان را نداشته به اعتبار اوصاف خاص اسناد تجاری و تسهیل در گردش و عنایتا به اظهارات خواهان که قطع و یقین از وضعیت این چک بی‌اطلاع است موجبی بر اجابت خواسته خواهان نیست به لحاظ عدم ثبوت و عدم احراز حقانیت خواهان مستنداً به ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی حکم به بطلان دعوی خواهان صادر این رأی حضوری ظرف ۲۰ روز از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی است.
رئیس شعبه ۲۱۳ دادگاه عمومی حقوقی تهران
متولی
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای الف. ر. علیه بانک م. از دادنامه شماره ۳۶۴ مورخ ۱۳۹۳/۴/۳۱ شعبه ۲۱۳ دادگاه عمومی حقوقی تهران که به‌موجب آن راجع به دعوای تجدیدنظرخواه مبنی بر ابطال یک فقره چک صادر شده از بانک م. ایران به شماره… -۱۳۹۲/۳/۴ به نام مؤسسه اعتباری ق. به لحاظ مفقود گردیدن چک نزد وی با توجه تعیین تکلیف چک‌های مفقودی در ماده ۱۴ قانون صدور چک و عدم جواز قانونی بطلان چک استنادی حکم به بطلان دعوای طرح شده صادر گردیده است بادقت در محتویات پرونده نظر به اینکه تجدیدنظرخواه ایراد و اعتراض موجهی که نقض دادنامه را ایجاب نماید به عمل نیاورده و از حیث رعایت اصول و قواعد دادرسی نیز ایراد و اشکالی به دادنامه موصوف به نظر نمی‌رسد؛ بنابراین به استناد ماده ۳۵۸ قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی ضمن رد تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدیدنظر خواسته عیناً تأیید می‌گردد این رأی قطعی است.
رئیس و مستشار شعبه ۵۹ دادگاه تجدیدنظر استان تهران
موسوی – نوروزی
وکیل ابطال چک
وکیل ابطال چک شخصی است که در دعاوی حقوقی مرتبط با ابطال چک و نگارش لایحه دفاعیه ابطال چک تخصص دارد و می‌تواند در شرایط خاص به افراد کمک کند تا در صورت وجود دلایل قانونی، چکی را باطل کرده یا مانع از وصول آن توسط طرف مقابل شوند. ابطال چک به معنای بی‌اعتبار کردن چکی است که به دلایل مختلفی مانند مفقودی، سرقت، جعلی بودن، یا صدور نادرست، نیاز به لغو یا بی‌اعتبار کردن آن وجود دارد.
نتیجه‌گیری
دعوی باطل کردن چک یکی از ابزارهای حقوقی است که افراد می‌توانند در مواجهه با مشکلات مربوط به چک‌های صادره از آن استفاده کنند. این دعوی نیاز به‌دقت در ارائه مدارک و مستندات و همچنین پیگیری دقیق مراحل قانونی دارد. وکیل چک در این زمینه می‌تواند به موکل کمک کند تا از پیچیدگی‌های حقوقی پرونده عبور کرده و بهترین نتیجه ممکن را به دست آورد.
بدون دیدگاه