وقتی دارنده چک علیه صادرکننده یا ظهرنویس دعوای مطالبه وجه چک مطرح می‌کند، خوانده می‌تواند با ارائه دفاعیات قانونی خود، از پرداخت وجه یا بخشی از آن جلوگیری کند. این دفاع معمولاً شامل ایرادات شکلی و ماهوی نسبت به چک یا نحوه طرح دعوا است.
ایرادات شکلی در دعوای مطالبه وجه چک
ایرادات شکلی به مسائلی مربوط است که به رعایت تشریفات قانونی در طرح دعوا یا تنظیم چک مربوط می‌شود و ارتباطی به اصل بدهی یا ماهیت معامله ندارد.
دادگاه در صورت احراز این ایرادات، معمولاً دعوا را مردود یا غیرقابل استماع اعلام می‌کند.
عدم اهلیت خواهان یا خوانده
اگر خواهان (دارنده چک) یا خوانده (صادرکننده/ظهرنویس) اهلیت قانونی نداشته باشند، دعوا قابل استماع نخواهد بود. مثلاً طرح دعوا توسط شخص محجور یا شرکت منحل‌شده بدون نماینده قانونی صحیح نیست.
عدم ذی‌نفع بودن خواهان
فقط دارنده قانونی چک می‌تواند دعوای مطالبه وجه طرح کند. اگر شخصی غیر از دارنده یا نماینده قانونی او اقامه دعوا کند، خوانده می‌تواند به این ایراد استناد نماید.
ایراد به نشانی و ابلاغ قانونی
اگر دادخواست به نشانی نادرست خوانده ارسال شود و ابلاغ قانونی به درستی صورت نگیرد، امکان اعتراض به جریان دادرسی وجود دارد.
مخدوش بودن مندرجات چک
مواردی مثل اختلاف در تاریخ، قلم‌خوردگی، عدم ذکر مبلغ به حروف و عدد، یا فقدان امضا می‌تواند موجب بی‌اعتباری چک یا عدم قابلیت استناد آن شود.
عدم رعایت مواعد قانونی
طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت، دارنده باید ظرف ۱۵ روز از تاریخ سررسید برای وصول وجه چک به بانک مراجعه کند.
اگر این مهلت رعایت نشود، دارنده حق مراجعه به ظهرنویسان و ضامنان را از دست می‌دهد.
عدم درج مشخصات در گواهی عدم پرداخت
اگر بانک در گواهی عدم پرداخت (برگشت چک) اطلاعات ناقص یا خلاف واقع ثبت کرده باشد، می‌تواند مبنای ایراد شکلی باشد و ارزش دعوا را کاهش دهد.
تعدد خواندگان بدون رعایت مقررات تضامن
اگر خواهان علیه چند نفر طرح دعوا کند اما ارتباط حقوقی یا تضامن بین آنها وجود نداشته باشد، خوانده می‌تواند به این ایراد شکلی استناد کند.
📌 اهمیت و ضرورت مشاوره با وکیل متخصص چک مانند رسول خیابانی در دفاع از حقوق شما در پرونده‌های مطالبه وجه چک، تضمین بررسی دقیق مدارک، ارائه استراتژی حقوقی مناسب و افزایش شانس موفقیت در دادگاه است.
ایرادات ماهوی در دعوای مطالبه وجه چک
ایرادات ماهوی مربوط به اصل تعهد، وجود یا سقوط دین و روابط مالی بین طرفین است. این ایرادات برخلاف ایرادات شکلی، وارد ماهیت دعوا می‌شوند و اگر در دادگاه اثبات شوند، می‌توانند به رد دعوا یا کاهش میزان محکومیت منجر شوند.
ادعای پرداخت وجه چک
یکی از مهم‌ترین دفاع‌ها، اثبات این است که وجه چک قبلاً پرداخت شده است. ارائه رسید بانکی، فیش واریزی یا اقرار کتبی دارنده می‌تواند دلیلی بر سقوط دین باشد.
چک بابت تضمین یا حسن انجام کار
گاهی صادرکننده چک را نه به‌عنوان وسیله پرداخت، بلکه به‌عنوان تضمین قرارداد یا ضمانت حسن انجام تعهد صادر می‌کند.
در این صورت، اگر تعهد اصلی انجام شده باشد یا قرارداد فسخ شده باشد، دارنده حق مطالبه وجه چک را ندارد.
جعلیت یا سرقت چک
اگر امضای روی چک جعلی باشد یا چک از طریق سرقت، خیانت در امانت یا کلاهبرداری به دست دارنده رسیده باشد، می‌توان با طرح دعوای جعل یا اعتراض به اصالت سند و یا طرح شکایت کیفری، از پرداخت وجه جلوگیری کرد.
تهاتر (سقوط دین با بدهی متقابل)
اگر صادرکننده ثابت کند که دارنده نیز به همان میزان یا بیشتر به او بدهکار است، می‌تواند به تهاتر استناد کند و دین ناشی از چک ساقط می‌شود.
ابراء ذمه (بخشیدن دین)
اگر دارنده با رضایت خود، صادرکننده را از پرداخت وجه چک بری کرده باشد (ابراء)، چک دیگر قابل مطالبه نیست. این موضوع باید با سند یا اقرار قابل اثبات باشد.
عدم تحقق معامله یا بطلان قرارداد اصلی
چنانچه چک بابت ثمن معامله یا قراردادی صادر شده باشد که آن معامله باطل یا فسخ شده باشد (مثلاً معامله غیرقانونی یا موضوع نامشروع)، می‌توان ایراد ماهوی مطرح کرد و دعوا را ساقط نمود.
تحصیل چک از طریق نامشروع
اگر دارنده، چک را با سوءاستفاده یا از طریق غیرقانونی (مانند اجبار یا فریب) به دست آورده باشد، خوانده می‌تواند این موضوع را ثابت کرده و از پرداخت وجه خودداری کند.
اشتباه در موضوع یا مبلغ چک
در مواردی که چک به اشتباه صادر شده یا مبلغ آن برخلاف توافق نوشته شده باشد، امکان طرح ایراد ماهوی وجود دارد.
وفای به عهد با غیر وجه نقد
در برخی موارد، طرفین توافق کرده‌اند که دین ناشی از چک به شکل دیگری (مثلاً انتقال ملک یا مال دیگر) ایفا شود. در این حالت، صادرکننده می‌تواند به انجام تعهد اصلی استناد کند.
نقش کارشناس رسمی دادگستری در دفاعیات چک
در پرونده‌هایی که اصالت امضا یا میزان بدهی محل اختلاف است، می‌توان از کارشناس رسمی برای احراز حقیقت استفاده کرد. نظر کارشناس می‌تواند نقطه قوت دفاع خوانده باشد.
نمونه لایحه دفاعیه در دعوای مطالبه وجه چک
ریاست محترم دادگاه حقوقی …
با سلام و احترام،
اینجانب …، خوانده پرونده به شماره …، به استناد مدارک پیوست، به شرح ذیل دفاع خود را تقدیم می‌دارم:
۱. چک موضوع دعوا بابت تضمین قرارداد صادر شده و نه برای پرداخت نقدی، بنابراین مطالبه وجه آن صحیح نیست.
۲. مبلغ چک قبلاً به صورت کامل پرداخت شده که رسیدهای بانکی آن پیوست است.
۳. برخی اقلام و مندرجات چک مخدوش و مغایر با واقع است و اصالت برخی امضاها محل اختلاف می‌باشد.
۴. دارنده چک، ذی‌نفع قانونی نبوده و حق اقامه دعوا ندارد.
۵. مطابق ماده ۳۱۵ قانون تجارت، مهلت قانونی وصول چک رعایت نشده است.
۶. در صورت احراز اختلاف، تقاضای ارجاع پرونده به کارشناس رسمی دادگستری در زمینه امور چک و حسابداری را دارم.
با احترام،
امضا و تاریخ
📌 نگارش لایحه قوی توسط وکیل متخصص چک مانند رسول خیابانی، نقش کلیدی در دفاع مؤثر، جلوگیری از تضییع حقوق موکل و افزایش شانس صدور حکم به نفع او در پرونده‌های مطالبه وجه چک دارد.
وکیل دفاع در پرونده مطالبه وجه چک
📌 وکیل متخصص و با تجربه در پرونده‌های مطالبه وجه چک مانند رسول خیابانی، با تسلط بر قوانین تجارت و آیین دادرسی، می‌تواند بهترین استراتژی دفاعی را تدوین کند.
📌 حضور چنین وکیلی تضمین بررسی دقیق مدارک، شناسایی ایرادات شکلی و ماهوی چک و ارائه لایحه‌ای مستدل است.
📌 مشاوره و دفاع او شانس موفقیت در دادگاه و حفظ حقوق مالی موکل را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
سخن پایانی
دفاع در برابر مطالبه وجه چک نیازمند تسلط به قوانین تجارت، آیین دادرسی و رویه قضایی است. انتخاب استراتژی مناسب (ایراد شکلی، ماهوی، پرداخت دین، یا اثبات جعلیت) می‌تواند منجر به صدور رأی به نفع خوانده شود.
پرسش های متداول
چگونه می‌توان در دعوای مطالبه وجـه چـک دفاع کرد؟
با ارائه مدارک پرداخت، اثبات جعلیت یا سرقت چـک، ایرادات شکلی مانند عدم رعایت مهلت قانونی و ارائه لایحه دفاعیه به دادگاه.
چه مدارکی برای دفاع در پرونده مطالبه وجـه چـک لازم است؟
فاکتورهای پرداخت، رسید بانکی، قراردادهای مرتبط، اقرار کتبی دارنده چک و گزارش کارشناسی در صورت اختلاف مبلغ یا اصالت.
نقش وکیل در دفاع از پرونده مطالبه وجـه چـک چیست؟
وکیل متخصص مانند رسول خیابانی با تدوین لایحه قوی، شناسایی ایرادات شکلی و ماهوی و ارائه استراتژی دفاعی، شانس موفقیت موکل را افزایش می‌دهد.
دیدگاه شما