شکایت واهی یکی از چالش‌برانگیزترین پدیده‌ها در نظام قضایی است که موجب تحمیل هزینه‌های دادرسی، آزار روانی و آسیب به اعتبار اشخاص بی‌گناه می‌شود.
قانونگذار برای پیشگیری از سوء‌استفاده از حق دادخواهی، مجازات‌هایی را برای شاکیان متقلب یا غرض‌ورز در نظر گرفته است.
در این مقاله به ابعاد مختلف شکایت واهی، اعم از حقوقی و کیفری، مجازات‌ها و نمونه دفاعیه پرداخته می‌شود.
شکایت واهی چیست
شکایت واهی به شکایتی گفته می‌شود که بدون دلایل و مستندات قانونی، صرفاً با انگیزه‌ای مانند انتقام، اذیت طرف مقابل یا تأخیر در انجام تعهدات مطرح می‌شود.
در این نوع شکایت، شخص با علم به بی‌اساس بودن ادعای خود، موضوعی را نزد مرجع قضایی مطرح می‌کند که منجر به سوء استفاده از فرآیند دادرسی می‌شود.
شکایت واهی کیفری
در پرونده‌های کیفری، شکـایت واهی معمولاً با طرح اتهامی نادرست و بی‌اساس مانند سرقت، کلاهبرداری، یا ضرب و جرح علیه شخص بی‌گناه مطرح می‌شود.
اگر مشخص شود شاکی عمداً و با علم به دروغ بودن ادعا شکایت کرده است، این عمل می‌تواند مصداق جرم افترا باشد.
🔹 طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی:
اگر کسی جرمی را به دیگری نسبت دهد و نتواند آن را اثبات کند، به جزای نقدی درجه شش محکوم می‌شود.
مجازات شکایت واهی کیفری
در صورتی که شکـایت واهی واجد عنصر مادی و معنوی جرم افترا باشد، شاکی بر اساس ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود.
همچنین چنانچه ادعا دربردارنده اشاعه فحشا یا آسیب به حیثیت باشد، حتی در صورت اثبات آن نیز شاکی به مجازات محکوم می‌شود.
تأمین دعوای واهی کیفری
هرچند قانون آیین دادرسی کیفری مستقیماً تأمینی تحت عنوان دعوای واهی پیش‌بینی نکرده، اما در مواردی که سوءنیت شاکی محرز شود، مرجع رسیدگی می‌تواند در مرحله دادرسی، به استناد اصل تسری، از احکام مشابه آیین دادرسی مدنی بهره ببرد.
همچنین در صورت اثبات سوء نیت، می‌توان در قالب دعوای افترا یا مطالبه خسارت اقدام کرد.
نمونه شکایت واهی
در ادامه، یک نمونه شکـایت واهی (برای درک قالب و مفهوم) ارائه می‌شود.
توجه داشته باشید این نمونه، صوری و آموزشی است و طرح شکـایت واهی در واقعیت ممکن است جرم تلقی شود (افتراء یا نشر اکاذیب):
📄 نمونه شکـایت واهی
شاکی: علی احمدی
مشتکی‌عنه: رضا رضایی
موضوع شکایت: سرقت تلفن همراه
محل وقوع جرم: تهران – خیابان …
تاریخ: 1403/11/20
شرح شکایت:
اینجانب علی احمدی به استحضار می‌رسانم که آقای رضا رضایی در تاریخ فوق در خیابان … تلفن همراه من را ربوده و متواری شده است. شهود ندارم ولی اطمینان دارم که وی مرتکب این عمل شده است. تقاضای تعقیب و مجازات ایشان را دارم.
امضا و اثر انگشت شاکی
🔴 تحلیل حقوقی:
در فرضی که:
- شاکی هیچ‌گونه مدرک، شاهد یا دلیل قانونی ارائه نکرده
- تنها با انگیزه انتقام شخصی یا آزار طرف مقابل اقدام به شکایت کرده
- و در نهایت هیچ‌گونه وقوع جرم اثبات نشود و رضایی تبرئه گردد
در این صورت، شکایت مزبور ممکن است شکایت واهی تلقی شده و قابل پیگرد تحت عنوان افتراء (ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی) باشد.
⚖️ برای طرح شکایت واهی یا دفاع در برابر آن و حفظ حقوق قانونی، توصیه می‌شود حتماً از تخصص و تجربه وکیل شکایت واهی، آقای رسول خیابانی بهره‌مند شوید.
شکایت واهی حقوقی
در دعاوی حقوقی نیز گاه خواهان با علم به بی‌اساس بودن ادعای خود، اقدام به طرح دعوا می‌نماید.
این نوع طرح دعوا، معمولاً برای ایذاء، تأخیر در انجام تعهد یا اخلال در روند قانونی طرف مقابل مطرح می‌شود.
🔹 طبق ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی:
اگر هدف از طرح دعوا، غرض‌ورزی یا تأخیر باشد، دادگاه می‌تواند خواهان را به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی محکوم کند.
مجازات شکایت واهی حقوقی
مجازات دعوای واهی در دعاوی حقوقی، معمولاً به صورت محکومیت مالی است.
بر اساس تبصره ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر دادگاه احراز کند که دعوا صرفاً برای اذیت یا تأخیر مطرح شده است، خواهان به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی به نفع دولت محکوم می‌شود.
دادخواست مطالبه خسارت ناشی از شکایت واهی
اگر شخصی به واسطه شکـایت واهی (چه حقوقی و چه کیفری) متضرر شود، می‌تواند علیه شاکی یا خواهان دعوا، دادخواست مطالبه خسارت مطرح کند. این خسارت می‌تواند شامل:
- هزینه دادرسی
- حق‌الوکاله وکیل
- خسارات معنوی و حیثیتی
باشد.
🔹 طبق نظریه ۷/۱۴۰۰/۷۳۹ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، اگر خواهان عمداً با علم به غیرمحق بودن طرح دعوا کرده باشد، دادگاه بدون نیاز به دادخواست مجزا می‌تواند او را به جبران خسارات محکوم کند.
⚠️ برای تنظیم دقیق دادخواست مطالبه خسارت ناشی از شکایت واهی و افزایش شانس موفقیت، حتماً با وکیل متخصصی مانند آقای رسول خیابانی مشورت کنید.
دفاع در برابر شکایت واهی
در برابر شکـایت واهی، مهم‌ترین راهکار جمع‌آوری ادله، پاسخ دقیق و تقاضای تأمین یا خسارت است. همچنین:
- در مرحله بدوی می‌توان به استناد ماده ۱۰۹ درخواست تأمین خسارت احتمالی نمود.
- در دفاعیات، باید بر نبود دلیل کافی از سوی شاکی تأکید کرد.
- در صورت نیاز، می‌توان اقامه دعوای افترا یا مطالبه خسارت علیه شاکی نمود.
نمونه لایحه دفاعیه شکایت واهی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی
موضوع: لایحه دفاعیه در خصوص شکـایت واهی
احتراماً، به استحضار می‌رساند شکایت مطروحه علیه موکل واهی و بدون دلیل و مدرک کافی است و هیچ‌گونه جرم یا تخلفی از جانب موکل صورت نگرفته است. شاکی تنها با هدف اذیت و انتقام این دعوا را مطرح کرده است که مطابق ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی مستوجب رد است.
لذا از دادگاه محترم تقاضا می‌شود با عنایت به مستندات ارائه شده، دعوی را رد و موکل را از هر گونه تعقیب مبرا بدارد.
⚖️ این لایحه صرفاً جهت آشنایی تقدیم شده است؛ برای تنظیم لایحه دفاعیه قوی و تخصصی، با وکیل شکایت واهی، آقای رسول خیابانی تماس بگیرید.
اعاده حیثیت در شکایت واهی
اعاده حیثیت در شکـایت واهی به معنای جبران آسیب‌های اعتباری ناشی از شکایت بی‌اساس است.
اگر شاکی نتواند جرم منتسب‌شده را اثبات کند، عمل او افترا محسوب شده و قابل تعقیب کیفری است (ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی).
همچنین فرد متضرر می‌تواند تقاضای جبران خسارت معنوی کند. طبق ماده ۱۰۹ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه می‌تواند شاکی را به پرداخت سه برابر هزینه دادرسی محکوم کند.
صدور رأی برائت و طرح دعوای افترا از راه‌های اعاده حیثیت است.
⚠️ مشاوره با وکیل متخصص در این مسیر بسیار مؤثر است.
وکیل شکایت واهی
طرح و دفاع در برابر شکـایت واهی به دلیل پیچیدگی‌های قانونی و اثبات ادعاها نیازمند تسلط کامل بر قوانین و رویه‌های قضایی است.
حضور وکیل مـتخصص در این زمینه، می‌تواند روند پرونده را تسهیل و احتمال موفقیت را افزایش دهد.
برای دریافت مشاوره تخصصی و حمایت حقوقی، حتماً به وکیل پایه‌یک دادگستری، رسول خیابانی مراجعه کنید.
سخن پایانی
شکـایت واهی، چه در قالب دعوی حقوقی و چه شکایت کیفری، نه‌تنها حق طرف مقابل را ضایع می‌کند، بلکه موجب اتلاف منابع قضایی نیز می‌شود.
قانونگذار با ابزارهایی مانند تضمین مالی، جریمه و مجازات افترا، درصدد کاهش این پدیده است.
توصیه می‌شود در صورت مواجهه با شکایت واهی، از مشاوره با وکیل متخصص و طرح دعاوی جبران خسارت استفاده شود تا روند قضایی به نفع قربانی اصلاح گردد.
پرسش های متداول
شکـایت واهی چیست؟
شکـایت واهی شکایتی است بدون دلیل و مدرک قانونی که با هدف اذیت، تأخیر یا انتقام مطرح می‌شود.
مجازات شکـایت واهی کیفری چیست؟
شاکی شکـایت واهی کیفری در صورت اثبات افترا طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی به جزای نقدی محکوم می‌شود.
چگونه می‌توان خسارت ناشی از شکـایت واهی را مطالبه کرد؟
شخص متضرر می‌تواند با تقدیم دادخواست، هزینه دادرسی، حق‌الوکاله و خسارات معنوی را از شاکی واهی مطالبه کند.
دیدگاه شما