ثبت روابط خانوادگی در جوامع امروزی امری ضروری محسوب میشود.
در نظام حقوقی ایران، ثبت ازدواج موقت در موارد خاصی الزامی است و عدم ثبت آن پیامدهای قانونی در پی دارد.
این الزام نه تنها نظم عمومی را تأمین می‌کند، بلکه از حقوق طرفین به ویژه زن نیز حمایت می‌نماید.
موارد الزام قانونی به ثبت ازدواج موقت
بر اساس ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده، ثبت ازدواج موقت در سه مورد زیر اجباری است:
- در صورت باردار شدن زوجه
- در صورت توافق طرفین
- در صورت شرط ضمن عقد
این موارد نشان می‌دهد قانونگذار در شرایط حساس، ثبت این نوع ازدواج را ضروری دانسته تا از بروز مشکلات حقوقی آینده جلوگیری شود.
اختلاف در دائم یا موقت بودن عقد نکاح
در صورت بروز اختلاف درباره نوع عقد نکاح (دائم یا موقت)، رویه دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران حاکی از آن است که اصل اولیه بر دائم بودن ازدواج است.
این اصل مبتنی بر غلبه عرفی نکاح دائم در جامعه می‌باشد. بنابراین، اگر طرفین قصد ازدواج موقت داشته‌اند، باید ذکر صریح مدت در عقدنامه الزامی است.
شعبه ۲۴ دادگاه تجدیدنظر تهران تصریح می‌کند: «در صورت اختلاف نسبت به دوام یا انقطاع عقد نکاح، اصل بر دوام آن است؛ زیرا غلبه عرفی بر نکاح دائم است.»
این دیدگاه مورد تأیید شعبه ۴۵ نیز قرار گرفته که می‌گوید: «در صورت اختلاف و شک بین زوجیت دائم و موقت، اصل بر دوام ازدواج است مگر اینکه خلافش ثابت شود.»
از این رو، توصیه میشود طرفین به‌ویژه زوجین، شرایط و نوع عقد را به صورت شفاف و مکتوب در زمان انعقاد نکاح مشخص نمایند تا از بروز اختلافات آتی جلوگیری شود.
مجازات عدم ثبت ازدواج موقت
مطابق ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱:
“چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم میشود.“
ویژگی‌های مجازات
- این جرم از مصادیق جرائم ترک فعلی محسوب میشود
- دارای وصف مستمر است زیرا تا زمان ثبت واقعه ادامه می‌یابد
- ازجرائم عمومی محسوب میشود و نیاز به شاکی خصوصی ندارد
مرور زمان عدم ثبت واقعه ازدواج
با توجه به استمراری بودن جرم عدم ثبت ازدواج، این جرم مشمول مرور زمان نمیشود.
تا زمانی که تکلیف قانونی ثبت ازدواج انجام نشود، عمل مجرمانه به طور مستمر ادامه دارد. بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۶۵۹ دیوان عالی کشور، جرائم مستمر تا زمان قطع استمرار، در شمول مرور زمان قرار نمی‌گیرند. بنابراین امکان تعقیب کیفری متخلف حتی با گذشت زمان همچنان وجود دارد.
نمونه دادخواست الزام زوج به ثبت واقعه ازدواج
- خواهان: [نام کامل خواهان]
- خوانده: [نام کامل خوانده]
- خواسته:
۱- اثبات رابطه زوجیت بین خواهان و خوانده
۲- الزام خوانده به ثبت رسمی ازدواج در دفترخانه رسمی
- دلایل و مستندات: ارائه رونوشت عقدنامه عادی -گواهی پزشکی مبنی بر بارداری خواهان -استماع شهادت شهود – رونوشت کارت ملی خواهان
شرح دادخواست:
به استحضار می‌رساند اینجانب، [نام کامل خواهان]، در تاریخ [تاریخ انعقاد عقد] به موجب عقدنامه عادی به مدت [مدت عقد] با خوانده محترم، آقای [نام کامل خوانده]، به عقد موقت منعقد شده‌ام.
با عنایت به ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده و با توجه به بارداری اینجانب (مستند به گواهی پزشکی پیوست)، ثبت رسمی این عقد ضروری است. متأسفانه خوانده با وجود تکلیف قانونی، از ثبت رسمی عقد خودداری می‌نماید.
بدین وسیله از دادگاه محترم تقاضا دارم:
– نسبت به ارجاع امر به کارشناسی جهت احراز بارداری اقدام فرمایید
– با استماع شهادت شهود (که حاضر به ادای شهادت هستند) نسبت به اثبات زوجیت اتخاذ تصمیم نمایید
– خوانده را به ثبت رسمی عقد در دفترخانه ازدواج الزام نمایید
با تشکر از مساعی قضائی دادگاه محترم
امضاء و تاریخ
لایحه دفاعیه عدم ثبت واقعه ازدواج
با استناد به ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، عدم ثبت واقعه ازدواج در موارد الزام قانونی، موجب مسئولیت کیفری برای زوج می‌باشد.
در چنین مواردی، تنظیم لایحه دفاعیه مبتنی بر ادله محکمه‌پسند از جمله ارائه مدارک مثبته زوجیت و استناد به آرای وحدت‌رویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور، ضروری است.
برای تنظیم لوایح تخصصی در این زمینه، می‌توانید با رسول خیابانی، وکیل پایه یک دادگستری، مشورت نمایید.
شمول قانون بر اتباع خارجی
بر اساس نظریه شماره ۸۳/۹۴/۷ مورخ ۱۳۹۵/۰۱/۲۴ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، ضمانت اجرای کیفری ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده شامل اتباع خارجی که در ایران ازدواج می‌کنند نیز میشود. این قاعده به دلیل:
- مربوط بودن به نظم عمومی
- آمره بودن مقررات
- شمول قوانین جزایی ایران بر کلیه اشخاص در قلمرو حاکمیت ایران اعمال می‌گردد.
رویه قضایی در رسیدگی به پرونده‌ها
مطابق نظریه شماره ۷/۹۵/۱۱۱۳ مورخ ۱۳۹۵/۰۵/۱۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، دادگاه رسیدگی کننده به جرم عدم ثبت ازدواج، مکلف است:
- ضمن محکومیت زوج به مجازات کیفری
- وی راملزم به ثبت واقعه ازدواج نیز بنماید
رسیدگی توأم به امور کیفری و حقوقی
بر اساس نظریه شماره 7/1401/505 مورخ 1401/06/08 اداره کل حقوقی قوه قضاییه، در مواردی که اصل رابطه زوجیت محرز نباشد، صدور قرار اناطه فاقد اشکال قانونی است، زیرا ثبوت جرم منوط به احراز امر حقوقی است.
برای دریافت راهنمایی تخصصی در زمینه الزامات قانونی ثبت ازدواج موقت، می‌توانید با آقای رسول خیابانی، وکیل متخصص در امور ثبت ازدواج مشورت نمایید.
ثبت ازدواج دوم بدون اجازه همسر اول
الزام ثبت ازدواج دائم به موجب قانون، مطلق است و وجود شرط اخذ مجوز از دادگاه برای ازدواج مجدد، مانع از اجرای تکلیف ثبت نمیشود.
همچنین بر اساس نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۲۷۳ مورخ ۱۴۰۰/۰۳/۲۲ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، دادخواست ثبت ازدواج دوم حتی در مواردی که زوج بدون اخذ مجوز از دادگاه و بدون رضایت همسر اول اقدام به ازدواج مجدد نموده باشد، قابل رسیدگی است. دلیل این امر، الزام مطلق ثبت ازدواج دائم در نظام حقوقی ایران است.
وکیل تخصصی ثبت ازدواج موقت
با توجه به پیچیدگی های قانونی ثبت ازدواج موقت و شرایط خاص آن مانند لزوم ثبت در موارد باردار شدن زوجه، مشاوره با وکیل متخصص این حوزه ضروری است.
رسول خیابانی ، وکیل پایه یک دادگستری، با سال‌ها تجربه در زمینه دعاوی خانوادگی و ثبت ازدواج موقت، می‌تواند شما را در این مسیر همراهی نماید.
سخن پایانی
ثبت ازدواج موقت در موارد مقرر در قانون حمایت خانواده الزامی است و عدم توجه به این تکلیف قانونی، موجب مسئولیت کیفری برای مرد میشود.
این مقررات نشان‌دهنده عزم قانونگذار برای ساماندهی روابط خانوادگی وحمایت از حقوق زنان وحفظ نظم عمومی جامعه می‌باشد. توصیه میشود شهروندان محترم با آگاهی از این مقررات، از بروز مشکلات حقوقی پیشگیری نمایند.
در صورت بروز هرگونه مشکل در فرآیند ثبت ازدواج موقت، رسول خیابانی، وکیل پایه یک دادگستری می‌تواند با استفاده از تجربیات عملی خود، مسیر حقوقی را به شما نشان دهد.
پرسش های متداول
عدم ثبت واقعه ازدواج چه مجازاتی دارد؟
بر اساس ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، مجازات آن حبس تعزیری درجه هفت یا جزای نقدی درجه پنج است.
آیا عدم ثبت ازدواج مشمول مرور زمان میشود؟
خیر، این جرم به دلیل مستمر بودن مشمول مرور زمان نمیشود.
شرایط الزامی شدن ثبت ازدواج موقت چیست؟
در سه حالت: باردار شدن زوجه-توافق طرفین-شرط ضمن عقد
دیدگاه شما