پرونده‌های کلاهبرداری به دلیل ماهیت پیچیده‌شان، گاهی با صدور قرار منع تعقیب از سوی دادسرا مواجه می‌شوند و این امر معمولاً موجب سردرگمی شاکی و ایجاد احساس بی‌عدالتی می‌گردد.
یکی از مهم‌ترین حقوق قانونی شاکی، امکان اعتراض به قرار منع تعقیب و درخواست رسیدگی مجدد در دادگاه کیفری است.
به گفته آقای رسول خیابانی، وکیل متخصص در دعاوی کیفری، بسیاری از قرارهای منع تعقیب به دلیل نقص تحقیقات، بی‌توجهی به دلایل، یا تحلیل نادرست اظهارات طرفین صادر می‌شود و با اعتراض صحیح، قابل نقض است.
در این مقاله، ساختار حقوقی اعتراض، دلایل آن و نحوه طرح شکایت را به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم.
مفهوم و آثار قرار منع تعقیب در جرم کلاهبرداری
قرار منع تعقیب چیست
قرار منع تعقیب یعنی دادسرا پس از بررسی پرونده به این نتیجه رسیده که دلیل کافی برای انتساب جرم به متهم وجود ندارد یا رفتار ارتکابی اساساً جرم نیست.
اما این تصمیم قطعی نیست و طبق قانون، شاکی می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، به دادگاه کیفری اعتراض کند.
چرا در پرونده‌های کلاهبرداری منع تعقیب صادر می‌شود
- پیچیدگی روابط مالی
- نبود مدارک کافی
- عدم تکمیل تحقیقات پلیسی
- عدم ارائه مستندات توسط شاکی
- اظهارات متناقض متهم
آقای رسول خیابانی، وکیل پرونده‌های کلاهبرداری، تأکید می‌کند:
«در اکثر پرونده‌ها، منع تعقیب ناشی از نقص در تحقیقات است نه بی‌گناهی متهم؛ و اعتراض اصولی می‌تواند روند را اصلاح کند.»
دلایل قانونی برای اعتراض به قرار منع تعقیب
نقص در تحقیقات
یکی از مهم‌ترین دلایل اعتراض، عدم تکمیل تحقیقات است.
نمونه‌های نقص:
- عدم استعلام حساب‌های بانکی
- تحقیق نکردن درباره نحوه دریافت وجه
- عدم بررسی قراردادهای مرتبط
- نادیده گرفتن پرینت پیامک‌ها و مکاتبات
- عدم تحقیق محلی یا استماع شهادت شهود
بی‌توجهی به دلایل ارائه‌شده از سوی شاکی
گاهی مدارک بسیار مهم مانند:
- رسیدها
- پرینت واریزی‌ها
- پیام‌ها
- اقرارهای اولیه متهم
در قرار منع تعقیب ذکر نشده که این امر سبب نقض قرار در دادگاه می‌شود.
اشتباه در تحلیل رفتار کلاهبردارانه
کلاهبرداری شامل:
- برداشت مال با توسل به وسایل متقلبانه
- فریب
- بردن مال دیگری
است.
اگر دادیار به اشتباه تصور کند صرف «اختلاف مالی» است، ممکن است منع تعقیب دهد.
این اشتباه با اعتراض قابل اصلاح است.
نقض اصول دادرسی و بی‌طرفی
اگر:
- متهم بدون دلیل اظهاراتش پذیرفته شود
- دلایل شاکی بررسی نشود
- یا ارجاع به کارشناس، پلیس فتا یا بانک انجام نشود
اعتراض کاملاً موجه است.
نحوه تنظیم اعتراض به قرار منع تعقیب کلاهبرداری
شیوه تقدیم اعتراض
اعتراض به قرار منع تعقیب باید از طریق دفتر خدمات قضایی و با تنظیم «لایحه اعتراض» به دادگاه کیفری دو ارائه شود.
مهلت اعتراض
طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری:
- مهلت اعتراض ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ سامانه‌ای است.
مرجع رسیدگی
مرجع رسیدگی دادگاه کیفری دو همان حوزه قضایی است.
دادگاه می‌تواند:
- پرونده را نقض و برای تکمیل تحقیقات بازگرداند
- قرار را نقض و جلب به دادرسی صادر کند
- یا قرار را تأیید کند
نقش وکیل در تنظیم اعتراض
به گفته وکیل رسول خیابانی:
«در پرونده‌های کلاهبرداری، لایحه اعتراض باید تحلیلی، مستند و قاطع باشد تا دادگاه متقاعد شود که دلایل کافی برای ادامه تحقیقات وجود دارد.»
مهم‌ترین مستندات قانونی برای اعتراض به منع تعقیب
ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری
هرگاه دلایل کافی برای انتساب جرم وجود داشته باشد، دادسرا باید جلب به دادرسی صادر کند.
بنابراین اگر دلایل موجود بررسی نشده باشد، منع تعقیب صحیح نیست.
ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری
شاکی حق اعتراض دارد و دادگاه کیفری مرجع رسیدگی مجدد است
ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی (کلاهبرداری)
تعریف قانونی این جرم مبنای اعتراض است.
اشتباهات رایج در تنظیم لایحه اعتراض
- بیان احساسات به جای استدلال حقوقی
باید:
- مواد قانونی
- دلایل
- تحلیل منطقی
ارائه شود. - عدم اشاره به نقص پرونده
باید دقیقاً ذکر شود چه تحقیقاتی انجام نشده است.
- نادیده گرفتن اقرارها و مکاتبات
این موارد از مهم‌ترین دلایل اثبات جرم هستند.
- عدم درخواست ارجاع به کارشناس
در پرونده‌های مالی بسیار مهم است.
پرونده عملی اعتراض به قرار منع تعقیب کلاهبرداری
- شرح ماوقع پرونده
آقای «سعید احمدی» به عنوان شاکی مدعی می‌شود که خانم «م. ش» با ارائه اسناد جعلی مبنی بر مالکیت یک قطعه زمین، او را ترغیب به پرداخت مبلغ ۷۵۰ میلیون تومان کرده و پس از دریافت وجه، از انتقال سند و حضور در دفترخانه خودداری کرده است.
شاکی اعلام می‌کند که متهم با وعده‌های دروغین، ارائه مبایعه‌نامه جعلی، و نمایش پیامک‌های ساختگی از اداره ثبت، وی را فریب داده است.
پرونده ابتدا به پلیس آگاهی و سپس به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع می‌شود. علی‌رغم وجود مکاتبات مالی، رسید واریزی، و شهادت دو نفر، دادیار محترم با این استدلال که:
«رابطه طرفین یک اختلاف مدنی در قالب معامله است و عنصر فریب احراز نشده»
اقدام به صدور قرار منع تعقیب می‌کند.
شاکی با ناامیدی به دفتر آقای رسول خیابانی مراجعه می‌کند و ایشان به عنوان وکیل متخصص اعتراض به قرار منع تعقیب قبول وکالت می‌نمایند.
- قرار منع تعقیب صادره از دادسرا
پرونده کلاسه: 1402…
مرجع رسیدگی: شعبه … دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب
«در خصوص شکایت آقای سعید احمدی علیه خانم م. ش دائر بر کلاهبرداری مبلغ هفتصد و پنجاه میلیون تومان، نظر به اینکه بررسی‌های انجام‌شده حکایت از وجود رابطه معاملاتی میان طرفین دارد و دلیلی مبنی بر تحقق عنصر حیله و تقلب ارائه نشده است، همچنین ارائه اسناد و پیامک‌ها به‌تنهایی دلیل بر وقوع فریب مؤثر محسوب نمی‌شود، لذا دادسرا به استناد ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری، قرار منع تعقیب صادر و اعلام می‌نماید. قرار صادره ظرف مدت ده روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه کیفری دو می‌باشد.»
شاکی پس از دریافت ابلاغ، موضوع را در اختیار وکیل خود، آقای رسول خیابانی، قرار می‌دهد.
نمونه اعتراض به قرار منع تعقیب کلاهبرداری
تنظیم‌شده توسط رسول خیابانی (وکیل شاکی)**
متن اعتراض
ریاست محترم دادگاه کیفری دو شهرستان …
با سلام و احترام
اینجانب رسول خیابانی، وکیل پایه یک دادگستری و وکیل شاکی آقای سعید احمدی، در مهلت قانونی و به استناد ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، نسبت به قرار منع تعقیب صادره از شعبه … دادیاری اعتراض خود را اعلام می‌نمایم.
۱– در خصوص نقص تحقیقات:
دادیار محترم بدون انجام تحقیقات لازم، از جمله استعلام اصالت پیامک‌ها از مخابرات، بررسی اسناد ارائه‌شده، و احراز مالکیت واقعی ملک، مبادرت به صدور منع تعقیب کرده است. این در حالی است که مستندات مکتوب و دیجیتالی موجود، حکایت از وسایل متقلبانه و ارائه اطلاعات خلاف واقع دارد.
۲– در خصوص احراز عنصر فریب:
متهم با نمایش اسناد غیرواقعی و ارائه پیامک‌های جعلی (پیوست شماره ۳) خود را مالک ملک معرفی کرده و شاکی را به پرداخت وجه کلان وادار نموده است. دادیار محترم بدون بررسی کارشناسی این مدارک، عنصر فریب را منتفی دانسته که خلاف اصول دادرسی است.
۳– در خصوص قصد بردن مال غیر:
دریافت مبلغ ۷۵۰ میلیون تومان و عدم انجام تعهد انتقال، همراه با ناپدید شدن متهم، نشان از سوءنیت قبلی دارد و رفتار او مصداق بارز کلاهبرداری موضوع ماده ۱ قانون تشدید است.
۴– در خصوص عدم توجه به شهادت شهود:
دو شاهد مستقل (پیوست شماره ۵ و ۶) شهادت داده‌اند که متهم از ابتدا مالک ملک نبوده و بارها با ادعای دروغین افراد مختلف را فریب داده است، اما دادیار محترم کوچک‌ترین اشاره‌ای به شهادت آنان نکرده است.
با توجه به تمامی مراتب فوق، قرار منع تعقیب صادره فاقد وجاهت قانونی، مستوجب نقض، و مستند به مواد ۲۶۵، ۲۷۰، ۳۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضای:
۱) نقض قرار منع تعقیب
۲) صدور قرار جلب به دادرسی نسبت به متهم
را دارم.
با احترام
رسول خیابانی
وکیل پایه یک دادگستری
امضاء
نتیجه رسیدگی دادگاه کیفری
- نقض قرار منع تعقیب و صدور دستور جلب به دادرسی
دادگاه کیفری دو پس از مطالعه کامل پرونده، بررسی اعتراض وکیل و استماع توضیحات طرفین، چنین رأی می‌دهد:
«اعتراض وارد است. با توجه به اسناد پرداختی، شهادت شهود، پیامک‌های ارائه‌شده و اینکه تحقیقات لازم توسط دادسرا صورت نگرفته، عنصر فریب و اقدامات متقلبانه برای بردن مال دیگری قابل بررسی است.
لذا قرار منع تعقیب صادره از دادیاری نقض و وفق ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری، دستور صدور قرار جلب به دادرسی نسبت به متهم صادر می‌گردد.»
بدین ترتیب، با پیگیری دقیق و دفاع تخصصی اینجانب رسول خیابانی، پرونده از حالت مختوم خارج شده و مجدداً وارد مسیر رسیدگی کیفری می‌شود.
سخن پایانی
در پرونده‌های کلاهبرداری، صدور قرار منع تعقیب به معنای بی‌گناهی متهم نیست. اگر دلایل بررسی نشده باشند یا تحقیقات کامل نباشد، اعتراض به قرار منع تعقیب بهترین راه قانونی برای جلوگیری از تضییع حقوق شاکی است.
در بسیاری از مواقع، با یک اعتراض مستند و حرفه‌ای، قرار منع تعقیب نقض شده و پرونده دوباره تحت تحقیق قرار می‌گیرد.
به تجربه‌ی آقای رسول خیابانی – وکیل متخصص در شکایت از تصمیم دادسرا و اعتراض شاکی به منع تعقیب دادسرا – بسیاری از شاکیان تنها با یک لایحه اصولی توانسته‌اند روند پرونده را کاملاً تغییر دهند.
پرسش های متداول
مهلت اعتراض به قرار منع تعقیب چقدر است؟
طبق ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ الکترونیکی فرصت دارد به قرار منع تعقیب اعتراض کند.
اعتراض به قرار منع تعقیب به کدام مرجع ارسال می‌شود؟
اعتراض باید از طریق سامانه دفتر خدمات قضایی ثبت شده و برای رسیدگی به دادگاه کیفری دو همان حوزه قضایی ارسال می‌شود.
آیا با اعتراض به قرار منع تعقیب امکان صدور جلب به دادرسی وجود دارد؟
بله. اگر دادگاه اعتراض را موجه بداند و دلایل کافی برای ادامه تعقیب وجود داشته باشد، قرار منع تعقیب را نقض و دستور صدور قرار جلب به دادرسی را صادر می‌کند.
دیدگاه شما