عقد صلح از جمله قراردادهای مهم و پرکاربرد در نظام حقوقی ایران است که ممکن است به صورت رسمی یا عادی، کتبی یا حتی شفاهی منعقد شود.
گاهی یکی از طرفین یا ثالث، برای بهره‌مندی از آثار حقوقی صلح‌نامه، به ناچار ناچار به اقامه دعوا به خواسته اثبات وقوع عقد صلح می‌شود.
در این مقاله، به بررسی شرایط حقوقی طرح چنین دعوایی، محدودیت‌های قانونی، رویه قضایی، نمونه آراء و لوایح مربوطه می‌پردازیم.
اثبات وقوع عقد صلح
دعوای اثبات عقد صلح، یکی از دعاوی شایع در محاکم حقوقی است که خواهان می‌کوشد با اثبات انعقاد صلح‌نامه (اعم از کتبی یا شفاهی) از آثار حقوقی آن بهره‌مند شود.
گاه هدف خواهان احقاق حق در برابر طرفی است که منکر انعقاد قرارداد یا تعهدات ناشی از آن است.
مطابق اصل صحت قراردادها (اصل فقهی و حقوقی)، اصل بر وقوع و اعتبار عقود است و کسی که خلاف این اصل ادعا دارد، باید آن را اثبات کند.
بنابراین، دعوای اثبات عقد صلح با هدف روشن‌سازی وجود رابطه حقوقی میان طرفین مطرح می‌گردد.
شرایط پذیرش دعوای اثبات وقوع عقد صلح
طرح دعوای اثبات عقد صلح در دادگاه، مستلزم رعایت شرایطی است:
- وجود اختلاف واقعی میان طرفین در خصوص وجود یا عدم وجود صلح‌نامه؛
- قابلیت استماع دعوا با توجه به موضوع و نوع مال مورد صلح؛
- عدم صدور قرار پیشین عدم استماع دعوا با همان موضوع و طرفین (در غیر این صورت، رعایت بند د ماده ۹۱ قانون آیین دادرسی مدنی الزامی است).
مستند قانونی:
مطابق صورتجلسه نشست قضایی استان گیلان – تالش مورخ 1397/05/09، هیئت عالی قضایی چنین نظر داده است:
«اصل بر صحت عقود و قراردادها است؛ بنابراین، مدعی خلاف باید اقدام به طرح دعوی مقتضی نماید.
درخواست تنفیذ یا اثبات وقوع عقد صلح فقط در موارد تصریح‌شده قانونی قابل پذیرش است. همچنین، در صورت صدور قرار عدم استماع، چون رسیدگی ماهیتی صورت نگرفته، مشمول بند د ماده 91 قانون آیین دادرسی مدنی نیست.»
رأی وحدت رویه در مورد صلح‌نامه عادی
با وجود اینکه صلح‌نامه‌های عادی در معاملات روزمره بین افراد متداول است، اما در خصوص اموال غیرمنقول، محدودیت‌هایی برای پذیرش و استناد به آن‌ها وجود دارد.
نظر مهم دادگاه تجدیدنظر تهران:
شماره دادنامه: 8609980229200925 – شعبه ۲۵ تجدیدنظر استان تهران
«با توجه به مقررات ثبتی و الزامی بودن ثبت هرگونه صلح‌نامه، صلح‌نامه عادی در مقام اثبات خواسته قابلیت استناد نداشته و تا زمانی که تنفیذ نشده باشد، فاقد اعتبار قانونی است.»
همچنین براساس بند ۲ ماده ۴۷ قانون ثبت:
«در نقاطی که اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی موجود باشد، ثبت صلح راجع به عین یا منفعت اموال غیرمنقول الزامی است.»
بنابراین، دعوای تنفیذ صلح‌نامه عادی نسبت به اموال غیرمنقول ثبت‌شده، قابل استماع نیست. راه صحیح، طرح دعوای الزام به تنظیم سند رسمی صلح می‌باشد.
اثبات وقوع عقد صلح شفاهی
در مواردی که عقد صلح به صورت شفاهی و بدون تنظیم سند کتبی واقع شده، اثبات آن ممکن ولی بسیار دشوار است.
با استناد به ماده 1306 قانون مدنی، در صورت انکار، وجود دو شاهد عادل یا امارات قضایی معتبر برای اثبات عقد شفاهی لازم است.
پیام مهم قضایی:
«دعوی تنفیذ صلح نسبت به اموال غیرمنقولِ ثبت‌شده قابل استماع نیست، زیرا در صورت پذیرش، منجر به تعارض مالکیت سند رسمی با حکم دادگاه می‌شود.»
دادخواست اثبات صلح شفاهی
نمونه خواسته:
“اثبات وقوع عقد صلح شفاهی مورخ … فیمابین خواهان و خوانده با موضوع صلح یک دانگ از پلاک ثبتی شماره …”
مدارک مورد نیاز:
- شهادت شهود
- اقرار ضمنی یا کتبی خوانده
- سایر امارات قضایی (مکاتبات، فیش‌های پرداخت، تحویل مورد صلح و…).
⚖️ برای تنظیم دادخواست اثبات صلح شفاهی و ارائه دلایل مؤثر، مشاوره با وکیل متخصص عقد صلح، آقای رسول خیابانی، راهگشا خواهد بود.
نمونه رأی اثبات وقوع عقد صلح
رأی دادگاه عمومی حقوقی – شعبه ۱۰ تهران
خواهان با استناد به اقرار خوانده در پیام‌رسان و شهادت دو شاهد، وقوع صلح شفاهی بابت انتقال یک قطعه زمین را اثبات نموده است. دادگاه با احراز قصد و تراضی طرفین و تسلیم مورد صلح، دعوای خواهان را وارد دانسته و حکم به اثبات وقوع عقد صلح صادر کرده است.
نمونه لایحه اثبات عقد صلح
ریاست محترم شعبه … دادگاه عمومی حقوقی
با سلام و احترام
اینجانب … به وکالت از خواهان پرونده، به استحضار می‌رسانم
- موکل بواسطه رابطه خویشاوندی و حسن اعتماد، در تاریخ … اقدام به صلح شفاهی یک واحد آپارتمان واقع در … با خوانده محترم نمود.
- با توجه به عدم تنظیم سند رسمی و انکار بعدی خوانده، طرح دعوای اثبات عقد صلح ضروری گردید.
- شهادت شهود (نام و مشخصات دو شاهد) و اقرار ضمنی خوانده در مکالمات تلفنی و پیام‌رسان‌ها، دلیل وقوع صلح و رضایت طرفین است.
- مطابق نظر قضایی نشست استان گیلان و رأی وحدت رویه تجدیدنظر تهران، اصل بر صحت معاملات است و انکار بدون دلیل مسموع نیست.
لذا، مستنداً به مواد ۱۰، ۷۵۴، ۱۳۰۹ و ۱۳۲۱ قانون مدنی و اصول کلی حقوقی، صدور حکم مبنی بر اثبات وقوع عقد صلح مورد استدعاست.
با احترام
امضاء – وکیل خواهان
⚖️ تنظیم لایحه تخصصی برای اثبات عقد صلح نیازمند آگاهی دقیق از رویه قضایی و مشاوره با وکیل باتجربه در این زمینه مانند آقای رسول خیابانی است.
وکیل عقد صلح
اثبات وقوع عقد صلح، به‌ویژه در موارد شفاهی یا مبتنی بر اسناد عادی، یکی از پیچیده‌ترین دعاوی حقوقی است که نیازمند تحلیل دقیق مفاد قانون مدنی، آیین دادرسی و مقررات ثبتی می‌باشد.
ارائه دلایل اثباتی مانند شهادت شهود، اقرار طرف مقابل یا امارات قضایی، باید به‌صورت تخصصی و مستند در دادخواست و لایحه درج شود.
مشورت با وکیل متخصص در زمینه دعاوی صلح، مانند آقای رسول خیابانی، نقش مؤثری در افزایش احتمال موفقیت در این دعوا دارد.
سخن پایانی
دعوای اثبات وقوع عقد صلح از مصادیق دعاوی اثبات قراردادهاست که در صورت تحقق ارکان قانونی و ادله کافی قابل پذیرش است.
با این حال، در صلح‌نامه‌های عادی مربوط به اموال غیرمنقول، محدودیت‌های قانونی و ثبتی باید مدنظر قرار گیرد و ممکن است طرح دعوای الزام به تنظیم سند رسمی صلح، راه صحیح‌تر باشد.
پرسش های متداول
آیا صلح‌نامه عادی برای اموال غیرمنقول معتبر است؟
خیر، مگر آنکه ابتدا تنفیذ شده یا صلح بر منافع (نه عین) غیرمنقول باشد.
آیا می‌توان صلح شفاهی را اثبات کرد؟
بله، با شهادت شهود، اقرار طرف مقابل یا سایر امارات قضایی.
دعوای تنفیذ صلح‌نامه قابل استماع است؟
در مواردی که موضوع آن غیرمنقول ثبت‌شده باشد، قابل استماع نیست.
دیدگاه شما