اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یکی از حقوق مهم متقاضیان دعوی است که در قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی پیش‌بینی شده است.
این حق به افراد توانمند کمتر کمک می‌کند تا بدون توان مالی بتوانند به دادگاه مراجعه کنند. با این حال، گاهی خوانده یا دولت نسبت به اعسار اعتراض می‌کند و نیاز به بررسی اعتراض به رای اعسار از هزینه دادرسی پیش می‌آید.
تعریف اعسار از هزینه دادرسی
اعسار به معنای ناتوانی متقاضی در پرداخت هزینه دادرسی است. فرد متقاضی اعسار باید دادخواست مربوطه را ارائه کرده و دادگاه با بررسی وضعیت مالی، حکم به پذیرش یا رد اعسار صادر کند.
نکته مهم: اعسار از پرداخت هزینه دادرسی دعوی غیرمالی محسوب میشود و مستقل از دعوای اصلی، قابلیت فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور ندارد
مراحل اعتراض به رای اعسار از هزینه دادرسی
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدید نظر
- حکم اعسار از هزینه دادرسی قابل تجدیدنظرخواهی است و از مصادیق دعوای غیرمالی محسوب میشود.
- مبنای تعیین هزینه دادرسی در تجدیدنظر، مطابق بند (ب) ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی است.
- اگر قرار رد دعوی اعسار صادر شود، متقاضی می‌تواند در مهلت قانونی رفع نقص، دادخواست مجدد اعسار ارائه کند و رسیدگی به تجدیدنظرخواهی تا تعیین تکلیف این دادخواست متوقف میشود
اعسار از پرداخت هزینه دادرسی درمرحله واخواهی
در صورت رد دعوای اعسار، دادگاه بدوی ابتدا اخطار رفع نقص جهت پرداخت هزینه دادرسی صادر می‌کند.
اگر متقاضی هزینه را پرداخت نکند، قرار رد دادخواست واخواهی صادر میشود.
دعوی اعسار از هزینه دادرسی در پرونده‌های مالی
به عنوان مثال، شخصی دادخواستی مبنی بر مطالبه دویست میلیون تومان به استناد یک چک ارائه کرده و درخواست اعسـار از پرداخت هزینه دادرسی نموده است. دادگاه حکم به اعسـار موقت صادر می‌کند و خوانده اعتراض می‌کند.
- سؤال ۱: آیا حکم اعسـار قابل تجدیدنظرخواهی است؟ → بله، تجدیدنظر قابل طرح است.
- سؤال ۲: این تجدیدنظر دعوای مالی است یا غیرمالی؟ → دعوای غیرمالی است و مطابق بند (ب) ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی، قابل رسیدگی است.
- نکته هیئت عالی: نسخه دادخواست اعسـار صرفاً برای اطلاع خوانده است و خوانده سمت قانونی در دعوای اعسـار ندارد. دادستان می‌تواند به نمایندگی دولت، درخواست تجدیدنظر نماید
تاثیر اعسار بر توقف رسیدگی تجدیدنظر
- تقدیم دادخواست اعسـار از هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر، تا صدور حکم قطعی، موجب توقف رسیدگی تجدیدنظر است.
- شرط توقف رسیدگی: دادخواست اعسـار در مهلت قانونی و به مرجع صلاحیت‌دار تقدیم شود.
مراحل بعد از رد اعسار از هزینه دادرسی
پس از قطعی شدن حکم ردّ دعوای اعسـار از پرداخت هزینه دادرسی، دادگاه نمی‌تواند فوراً قرار اجرا صادر کند یا اقدام به توقیف یا مطالبه هزینه دادرسی نماید. بلکه مطابق قانون:
- صدور اخطاریه به محکوم‌علیه
- دادگاه ابتدا باید اخطاریه رسمی برای پرداخت هزینه دادرسی صادر و به محکوم‌علیه ابلاغ کند.
- این اخطاریه به محکوم‌علیه فرصت می‌دهد که هزینه دادرسی را پرداخت نماید.
- لزوم ارسال اخطاریه قبل از صدور قرار نهایی
- تا زمان ابلاغ اخطاریه پرداخت هزینه دادرسی، صدور قرار نهایی مبنی بر رد دادخواست یا اجرای هزینه دادرسی صحیح نیست.
- این اقدام تضمین‌کننده رعایت اصل حقوق طرفین و فرصت دفاعی است.
به عبارت دیگر، سند قانونی برای مطالبه هزینه دادرسی، پس از اخطار و عدم اقدام محکوم‌علیه ایجاد میشود و پیش از آن، هر تصمیم دادگاه در این زمینه فاقد مشروعیت قانونی است.
متن اعتراض به رای اعسار از هزینه دادرسی
ریاست محترم دادگاه تجدیدنظر
با احترام، اینجانب به رأی صادره از دادگاه محترم در خصوص ردّ دعوای اعسـار از پرداخت هزینه دادرسی معترض می‌باشم.
دادگاه پس از رسیدگی، حکم به رد اعسـار صادر کرده است، در حالی که اینجانب توانایی مالی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته و اسناد و مدارک مرتبط را ارائه کرده‌ام.
به استناد ماده ۱۱ و ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی و رویه قضایی دیوان عالی کشور، درخواست رسیدگی مجدد و تجدیدنظرخواهی نسبت به حکم صادره را دارم.
این رأی بدون صدور اخطاریه رفع نقص جهت پرداخت هزینه دادرسی صادر شده و قبل از آن صدور قرار ردّ دادخواست صحیح نبوده است.
لذا از محضر دادگاه تقاضا دارم نسبت به اعتراض اینجانب رسیدگی و حکم به پذیرش اعسـار از هزینه دادرسی صادر فرمایند.
ضمناً تمامی مدارک مالی و مستندات توانایی پرداخت نداشتن هزینه دادرسی به پیوست تقدیم می‌گردد.
📌 برای تنظیم لایحه اعسـار از هزینه دادرسی، مشورت با وکیل مجرب اعسار آقای رسول خیابانی کمک می‌کند تا متن لایحه دقیق، مستدل و مطابق با قانون تنظیم شود و حقوق شما به‌طور کامل حفظ گردد.
تعداد و زمان طرح مجدد دعوی اعسار از هزینه دادرسی
صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/10/20
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر ساری
موضوع
تعداد و زمان طرح مجدد دعوی اعسـار از هزینه دادرسی
پرسش
دعوی اعسـار خواهان از هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظر رد و تایید میشود.
اخطار رفع نقص یعنی پرداخت هزینه تجدیدنظرخواهی صادر میشود قبل از اقدام و همزمان در این هنگام خواهان مجدداً دادخواست اعسـار از هزینه دادرسی مرحله تجدیدنظرخواهی را با این استدلال که دعاوی راجع به ایسار و اعسـار از هزینه دادرسی قابلیت اعتبار امر مختوم بها ندارد را طرح و خواستار رسیدگی به آن میشود.
لطفاً پاسخ دهید آیا این استدلال صحیح است یا خیر؟
دادگاه‌ها چه تصمیم نهایی را باید در مورد این دعوی از نظر شکلی و ماهوی اتخاذ نمایند. (قرار یا حکم)
نظر هیئت عالی
با توجه به ماده 513 ق.آ.د.م مدعی اعسـار صرفاً در صورت اثبات اعسار، می‌تواند از معافیت پرداخت هزینه دادرسی بهره مند شود؛ بنابراین در صورت رد تقاضای اعسـار وی و تأیید آن، ادعای بعدی مدعی اعسار تأثیری ندارد و دادگاه قرار ردّ دعوی صادر و اعلام خواهد نمود.
نکات مهم حقوقی و رویه قضایی
- اعسـار از پرداخت هزینه دادرسی نیاز به ابطال تمبر ندارد.
- رأی وحدت رویه شماره ۶۶۲ مورخ ۱۳۸۲/۷/۲۹ هیأت عمومی دیوان عالی کشور: دعوای اعسـار، دعوای غیرمالی است و مستقل از دعوای اصلی قابلیت فرجام‌خواهی ندارد.
- اعتراض به حکم صادره در مرحله فرجامی نیز قابل رسیدگی در دیوان عالی کشور نیست.
سخن پایانی
اعتراض به رای اعسـار از هزینه دادرسی یک دعوی غیرمالی است که قابلیت تجدیدنظرخواهی دارد و رعایت دقیق مراحل قانونی، از جمله ابلاغ اخطاریه رفع نقص و تقدیم به‌موقع دادخواست اعسار، تضمین‌کننده حفاظت از حقوق طرفین و اجرای صحیح قانون می‌باشد.
پرسش های متداول
آیا حکم ردّ اعسـار از هزینه دادرسی قابل تجدیدنظر است؟
بله، حکم ردّ اعسـار از هزینه دادرسی از مصادیق دعوی غیرمالی است و متقاضی یا دادستان می‌تواند نسبت به آن درخواست تجدیدنظرخواهی دهد.
چه مراحلی بعد از ردّ اعسـار باید طی شود؟
دادگاه ابتدا اخطاریه رفع نقص جهت پرداخت هزینه دادرسی صادر می‌کند و در صورت عدم پرداخت، قرار ردّ دادخواست اعسـار صادر میشود.
آیا اعسـار از هزینه دادرسی در مرحله فرجام قابل رسیدگی است؟
خیر، دعوای اعسـار از هزینه دادرسی دعوی غیرمالی است و به صورت مستقل در مرحله فرجامی قابل رسیدگی نیست و حکم آن از متفرعات دعوای اصلی محسوب میشود.
دیدگاه شما